Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie z wniosku KRS dotyczącego zbadania zgodności z Konstytucją regulaminu ETPC w zakresie zobowiązującym Polskę do wykonywania wyroków ETPC odnośnie ustroju sądów oraz w zakresie umożliwiającym wydanie wyroku bez udziału polskiego sędziego z dnia 2024-06-26.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie z wniosku KRS dotyczącego zbadania zgodności z Konstytucją regulaminu ETPC w zakresie zobowiązującym Polskę do wykonywania wyroków ETPC odnośnie ustroju sądów oraz w zakresie umożliwiającym wydanie wyroku bez udziału polskiego sędziego.
Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie z wniosku Krajowej Rady Sądownictwa, zarejestrowanej pod sygn. K 15/24 oraz wniósł o umorzenie postępowania z uwagi na niedopuszczalność wydania wyroku (art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).
Rzecznik wskazał, że kontrola konstytucyjności orzeczeń trybunałów międzynarodowych stanowi odmienną kompetencję od kontroli konstytucyjności przepisów prawa. Kompetencja TK do kontroli przepisów prawa wynika z art. 188 Konstytucji, natomiast brak jest przepisu upoważniającego Trybunał do kontroli orzeczeń trybunałów międzynarodowych – kompetencji zaś w polskim porządku prawnym nie wolno domniemywać. Wyrok TK nie może spowodować utraty mocy obowiązującej orzeczenia ETPC wydanego w sprawie przeciwko Polsce ani uchylić obowiązku wykonania takiego orzeczenia przez polskie instytucje państwowe.
Wynika z tego, że wniosek KRS dotyczy sprawy nieobjętej kognicją TK, a zatem wydanie wyroku jest w tej sprawie niedopuszczalne.
RPO podkreślił też, że niedopuszczalne jest zaskarżenie do TK przepisów regulaminu ETPC. Przedmiotem wniosku do TK może być bowiem wyłącznie ustawa, umowa międzynarodowa, lub przepis prawa wydany przez centralny organ państwa (art. 188 Konstytucji). Regulamin ETPC nie zalicza się do żadnej z tych kategorii – jest bowiem aktem prawa pochodnego względem Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (subordinate legislation), przyjmowanym przez zgromadzenie plenarne sędziów ETPC i regulującym wewnętrzną organizację Trybunału oraz szczegółowe zasady postępowania w sprawie wnoszonych do niego skarg oraz wniosków.
Krajowa Rada Sądownictwa sugeruje potraktowanie przepisów Regulaminu ETPC jako tzw. złożonej normy ustawowej. Jest to teza oparta na nieporozumieniu. Poza tym Rada nie tłumaczy, jakie „zobowiązania państwa” wynikają z zaskarżonych przepisów Regulaminu. Rada nie wyjaśnia też, jakie niekonstytucyjne treści zawiera art. 25 lit. d EKPC. Rada wskazuje na niezgodność Regulaminu ETPC z Konwencją: „Regulamin nie może kreować kompetencji ETPC, zmieniać rozumienia przepisów Konwencji, a tym samym kreować odmienne normy prawa międzynarodowego od wynikających pierwotnie z danych przepisów Konwencji”. Istota problemu nie polega więc na niekonstytucyjności niektórych przepisów Regulaminu ETPC, ale na ich rzekomej niezgodności z samą Konwencją. Oczywiste jest zaś, że TK nie ma kompetencji do oceny zgodności Regulaminu ETPC z postanowieniami EKPC.
W opinii Rzecznika, z uwagi na zasadę konstytucyjną, zgodnie z którą Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego, a także jednoznaczny brak kompetencji TK do kontroli konstytucyjności orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka – również wówczas gdy jest to kontrola realizowana pod pozorem kontroli norm prawnych – ewentualny wyrok Trybunału uwzględniający wniosek KRS nie doprowadzi do skutku oczekiwanego przez Wnioskodawcę, tj. uchylenia ciążącego na polskich sądach i innych organach władzy publicznej obowiązku wykonywania niektórych orzeczeń ETPC.