Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Obrony Narodowej w sprawie warunków szkolenia i pełnienia służby żołnierzy Jednostki Wojskowej Komandosów.

W związku z przeprowadzoną w Jednostce Wojskowej Komandosów w L. (JWK) wizytacją, Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra Obrony Narodowej. W trakcie rozmów z żołnierzami ujawniły się problemy, które RPO poddał Ministrowi pod rozwagę.

Problem opieki psychologicznej nad żołnierzami, w związku z odnotowywaniem symptomów nabycia zespołu stresu pourazowego (PTSD) był już wielokrotnie sygnalizowany przez Rzecznika. Ograniczenia systemu diagnozowania i leczenia skutków PTSD prowadzą często do negatywnych zachowań zarówno w służbie, jak i w domach rodzinnych. Ujawnienie nabycia zespołu stresu pourazowego rodzi obawę żołnierzy przed skierowaniem na wojskową komisję lekarską. Komisja lekarska może wydać orzeczenie o nieprzydatności do czynnej służby wojskowej.

Ponadto z rozmów z żołnierzami wynika, że znaczący wpływ na decyzje o przejściu żołnierzy na emeryturę ma chęć otrzymania odprawy mieszkaniowej. Duża grupa odchodzących żołnierzy deklaruje chęć powrotu do służby, w czym przeszkadza dwunastomiesięczny okres karencji. Postulowane jest znaczne skrócenie tego okresu. Inną metodą zapełnienia luki po żołnierzach, którzy odeszli ostatnio w stan spoczynku - jest ich powrót do JWK w charakterze żołnierza rezerwy aktywnej, pełniącego służbę 5 dni w tygodniu. W tym kontekście zainteresowani wskazali, że okres użytkowania sortów mundurowych dla żołnierzy rezerwy aktywnej wynosi 6 lat. Proponuje się powiązanie okresu zużywalności umundurowania z okresem faktycznie pełnionej służby w aktywnej rezerwie. Do przeszkolenia w JWK przyjęto grupę żołnierzy DZSW, którzy przeszli specjalny system weryfikacji i spełnili wymogi obowiązujące w wojskach powietrznodesantowych. Część z nich zamierza pozostać żołnierzami zawodowymi, co pozwoliłoby na złagodzenie luki powstałej po odejściu w ostatnim czasie na emeryturę dużej liczby żołnierzy.

Szeregowi zawodowi sygnalizowali brak czytelnej ścieżki rozwoju zawodowego, pomimo długiej wysługi. Zgłosili również uwagi do istniejącej praktyki, iż żołnierz posiadający urlop zaległy nie może otrzymać urlopu nagrodowego. Żołnierze postulowali także częstsze rozpatrywanie wniosków przez komisję socjalną. Podoficerowie zawodowi zgłosili propozycję, aby informacje o nastrojach sporządzane były przez mężów zaufania i przekazywane bezpośrednio do dziekana, co spowoduje ich zdaniem większy obiektywizm przedstawianej sytuacji. Zaproponowano także, by dowódca jednostki miał możliwość rozdysponowania etatów, co obecnie wymaga akceptacji dowództwa, a nawet MON.

Negatywnie oceniono obowiązującą zasadę powiązania stopnia wojskowego ze stanowiskiem, co niekiedy uniemożliwia awans w stopniu. Zasygnalizowano również obciążenie niektórych żołnierzy dodatkowymi obowiązkami np. ratownika medycznego, czy prowadzącego strzelania, które utrudniają realizację zasadniczych obowiązków służbowych. Zgłoszono propozycję, aby wyłączyć tereny leśne z obiektami wojskowymi z jurysdykcji lasów państwowych, a ochronę przeciwpożarową powierzyć wojskowej straży pożarnej znajdującej się na wyposażeniu Jednostki Wojskowej Komandosów. Zasygnalizowano też, że awans na wyższy stopień oficerski wiąże się z koniecznością przejścia na rok do dowództwa. Zwrócono również uwagę, że oficerowie nie otrzymują dodatku za opiniowanie. Żołnierze podnieśli, że wojskowe planowanie finansowe ma miejsce na dwa lata naprzód. Niestety nie przewidziano, że w jego trakcie nastąpi 100% wzrost kosztów środków bojowych, co aktualnie dla jednostki wojskowej oznacza 50% mniej wyposażenia. Zwracali także uwagę, że opieką stomatologiczną objęci są jedynie żołnierze lądowych działań specjalnych, leczeni przez lekarza na kontrakcie.

Przeprowadzono także wizytację Klubu JWK, w trakcie której przedstawiono szerokie spectrum prowadzonych tam zajęć. Niestety budynek klubu jest zalewany podczas intensywnych deszczy, co powoduje niszczenie więźby dachowej, zalewanie niższych kondygnacji i powstawanie grzyba. Także piwnice wykorzystywane m.in. jako pracownie malarskie są zawilgocone i wymagają pilnych prac remontowych.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o zbadanie sprawy oraz przedstawienie stanowiska co do wyżej opisanych problemów.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej w piśmie z 7 sierpnia 2024 r. udzielił szczegółowych informacji na temat warunków szkolenia i pełnienia służby żołnierzy Jednostki Wojskowej Komandosów. Wyjaśnił m.in., że w JWK istnieje dobrze funkcjonujący program reintegracji oparty na współdziałaniu specjalistów z zakresu medycyny, psychologii i rehabilitacji. Każdy żołnierz sygnalizujący potrzebę wsparcia jest objęty opieką. Dodatkowo współpracująca z JWK fundacja „Wspieram Cicho i Skutecznie” obejmuje pomocą rodziny żołnierzy, byłych żołnierzy i pracowników wojska. W kwestii odprawy mieszkaniowej żołnierzowi zawodowemu od dnia wyznaczenia na pierwsze stanowisko służbowe do dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej przysługuje prawo do zakwaterowania na czas pełnienia służby wojskowej w miejscowości, w której żołnierz pełni służbę, albo w miejscowości pobliskiej albo za jego zgodą w innej miejscowości. Natomiast odprawa mieszkaniowa, przysługuje żołnierzowi zawodowemu zwalnianemu z zawodowej służby wojskowej zamieszkałemu w kwaterze, o ile nabył on prawo do emerytury wojskowej lub wojskowej renty inwalidzkiej lub który do dnia zwolnienia z zawodowej służby wojskowej nie otrzymał decyzji o przydziale lokalu mieszkalnego. Umożliwienie wypłaty odprawy mieszkaniowej w trakcie pełnienia czynnej służby wojskowej mogłoby skutkować lawinowym wzrostem odmów przeniesienia służbowego w ramach potrzeb Sił Zbrojnych do nowotworzonych jednostek wojskowych, uzasadnianych zaciąganiem zobowiązań kredytowych na zakup własnego domu lub lokalu mieszkalnego. W związku z podniesionymi w wystąpieniu RPO zarzutami zabezpieczenia medycznego strzelania, w opinii MON, obecne procedury zabezpieczenia medycznego w postaci dwóch ratowników medycznych z pojazdem sanitarnym są adekwatne. Odnosząc się do kwestii poziomu wynagrodzeń pracowników JWK podkreślono, że w ostatnich latach nastąpił dynamiczny wzrost poziomu wynagrodzeń pracowników resortu obrony narodowej, w tym zatrudnionych w JWK.