Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej w sprawie sytuacji uczniów z ADHD.

Rzecznik Praw Obywatelskich otrzymał wniosek dotyczący sytuacji uczniów, u których zdiagnozowano zaburzenia hiperkinetyczne, w tym hiperkinetyczne zaburzenia zachowania (ADHD). W opinii osoby go wnoszącej obecne uregulowania wsparcia uczniów z tej grupy w procesie edukacji nie odpowiadają ich szczególnym potrzebom. Podkreślono przy tym brak możliwości uzyskania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dla uczniów z ADHD. Aktualnie uczniowie z tej grupy mogą uzyskać orzeczenie o zagrożeniu niedostosowaniem społecznym lub orzeczenie o niedostosowaniu społecznym. Niemniej jednak, możliwość ta obejmuje wyłącznie część uczniów, m.in. w przypadkach, w których ADHD występuje wraz z inną szczególną potrzebą edukacyjną. W pozostałych przypadkach można ubiegać się o opinię dokumentującą diagnozę hiperkinetycznego zaburzenia zachowania, jednak - zdaniem Wnioskodawczyni - dokument ten nie uprawnia do uzyskania odpowiedniego wsparcia.

W korespondencji wskazano również na konsekwencje związane z brakiem możliwości uzyskania przez ucznia z ADHD orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego - wykaz subwencji nie zawiera hiperkinetycznego zaburzenia zachowania (ADHD). Oznacza to, że wyłącznie w przypadku, w którym uczeń z ADHD uzyska orzeczenie o zagrożeniu niedostosowaniem społecznym lub orzeczenie o niedostosowaniu społecznym placówka edukacyjna będzie miała możliwość uzyskania dodatkowych środków na dostosowanie procesu edukacji do szczególnych potrzeb ucznia. Wysokość subwencji również budzi wątpliwości Wnioskodawczyni.

Z informacji posiadanych przez Rzecznika wynika, że kwestia edukacji uczniów z ADHD było przedmiotem petycji kierowanych przez środowisko reprezentujące tę grupę oraz było tematem spotkań z przedstawicielami organizacji społecznych.

RPO przypomniał, iż prawo do nauki jest jednym z fundamentalnych praw człowieka, którego realizacja umożliwia rozwój osobisty oraz pozwala na osiągnięcie samodzielności i niezależności, a także pełny udział we wszystkich sferach życia. Konstytucja w art. 70 przyznaje każdemu prawo do nauki oraz zobowiązuje władze publiczne do zapewnienia obywatelom powszechnego i równego dostępu do wykształcenia. Ponadto, na podstawie art. 24 ust. 1 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, Polska zobowiązała się do zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami dostępu do wykształcenia bez dyskryminacji i na zasadach równych szans.

Co więcej, w świetle preambuły ustawy - Prawo Oświatowe, szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności, zaś art. 1 pkt 6 wskazanej ustawy stanowi, że system oświaty zapewnia m.in. możliwość pobierania nauki przez dzieci i młodzież z niepełnosprawnościami, zgodnie z ich indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami. Zadaniem państwa jest zapewnienie takiego systemu kształcenia, który będzie zmierzał do pełnego rozwoju potencjału ucznia, talentów i kreatywności, a także zdolności przy pełnym wykorzystaniu jego możliwości, a podejmowane działania powinny gwarantować, że osoby z niepełnosprawnościami nie będą wykluczone z powszechnego systemu edukacji ze względu na swoją niepełnosprawność.

Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o przedstawienie stanowiska w niniejszej sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej w piśmie z 29 lipca 2024 r. wskazała, że w systemie oświaty przewidziano szereg możliwości dostosowania procesu kształcenia i wychowania do indywidualnych potrzeb i możliwości psychofizycznych dzieci i młodzieży, w tym także dzieci z rozpoznaniem medycznym ADHD. Zróżnicowanie potrzeb rozwojowych i edukacyjnych uczniów powinno zostać uwzględnione przy wyborze programu nauczania, który będzie realizowany w danym zespole klasowym, a także podręczników, materiałów edukacyjnych i ćwiczeniowych. Nauczyciel jest obowiązany indywidualizować pracę z każdym uczniem, udzielając mu w trakcie pracy pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a w przypadku, gdy jest taka potrzeba - dostosować wymagania edukacyjne. Dzieci i młodzież, w tym doświadczające trudności w uczeniu się lub funkcjonowaniu społecznym wynikające z ADHD, mogą także korzystać z różnych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej, która jest jedną z podstawowych form działalności dydaktyczno-wychowawczej przedszkola, szkoły i placówki. Podsekretarz Stanu poinformowała jednocześnie, że w MEN trwają prace nad kompleksową zmianą systemu wsparcia dzieci i uczniów o różnym poziomie funkcjonowania, w tym dzieci z zespołem ADHD, które powinno być udzielane w koordynacji z innymi sektorami (zdrowia, pomocy społecznej, pomocy rodzinie). W odniesieniu do kwestii dostosowania subwencji do kosztów zwiększenia dostępności procesu edukacji dla uczniów z ADHD Podsekretarz wyjaśniła, że zapewnienie finansowania realizacji, wynikających z przepisów prawa, zadań przedszkola, szkoły lub placówki potrzeb rozwojowych i edukacyjnych uczniów, należy do kompetencji organu prowadzącego daną jednostkę systemu oświaty.