Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie wykonywania postanowień sądowych, zasądzających powrót dziecka do miejsca stałego pobytu za granicą, wydawanych w sprawach o uprowadzenie dziecka za granicę z dnia 2024-07-11.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie wykonywania postanowień sądowych, zasądzających powrót dziecka do miejsca stałego pobytu za granicą, wydawanych w sprawach o uprowadzenie dziecka za granicę.
Konwencja haska dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, w tym wszelkie kwestie wynikające z uprowadzenia czy zatrzymania dziecka przez jednego z rodziców, pojawiają się w korespondencji kierowanej przez obywateli do Rzecznika Praw Obywatelskich od wielu lat. Na kanwie rozpatrywanych w Biurze Rzecznika spraw na uwagę zasługuje problem dopuszczalności stosowania przepisów art. 3881 -3883 KPC wprowadzonych ustawą o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego w kontekście rozporządzenia Rady (UE) 2019/1111 z 25 czerwca 2019 r. w sprawie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz w sprawie uprowadzenia dziecka za granicę zwanego potocznie rozporządzeniem Bruksela II ter, które weszło w życie 1 sierpnia 2022 r., jak i wyroku ETS z 16 lutego 2023 r. (C -638/22).
Sprawy rozpatrywane w trybie Konwencji haskiej są sprawami rodzinnymi, dotyczącymi życia prywatnego i rodzinnego, stąd często postępowania w tych sprawach stają się przedmiotem rozważań Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, w kontekście zastosowania art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. W ww. wyroku z 16 lutego 2023 r. TSUE stwierdził, że art. 11 ust. 3 rozporządzenia Rady (WE) Nr 2201/2003 Bruksela II bis, w świetle art. 47 Karty Praw Podstawowych, należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym przyznającym organom niemającym statusu sądu uprawnienie do uzyskania wstrzymania z mocy prawa, na okres co najmniej dwóch miesięcy, wykonania orzeczenia zarządzającego powrót wydanego na podstawie Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę.
W uzasadnieniu tego orzeczenia Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że art. 11 ust. 3 rozporządzenia Bruksela II bis nakłada na państwa członkowskie jasny i precyzyjny obowiązek osiągnięcia rezultatu, który nie jest obwarowany żadnym warunkiem w odniesieniu do wymogu szybkości, któremu podlegają postępowania mające za przedmiot wydanie orzeczenia zarządzającego powrót w rozumieniu konwencji haskiej. Sąd odsyłający będzie zatem zobowiązany do zagwarantowania, w ramach swoich kompetencji, pełnej skuteczności tego przepisu prawa Unii poprzez odstąpienie w razie potrzeby od stosowania przepisów krajowych zagrażających osiągnięciu jego skuteczności.
W przedmiotowym wyroku Trybunał Sprawiedliwości zwrócił uwagę, że zasada pierwszeństwa wymaga od sądu krajowego, do którego kompetencji należy stosowanie przepisów prawa Unii, by zapewnił pełną skuteczność wymogów tego prawa w zawisłym przed nim sporze, odstępując w razie potrzeby od stosowania, z mocy własnych uprawnień, wszelkich uregulowań lub praktyk krajowych, także późniejszych, które są sprzeczne z bezpośrednio skutecznym przepisem prawa Unii, bez konieczności żądania uprzedniego zniesienia tych uregulowań lub praktyk w drodze ustawodawczej lub w jakimkolwiek innym trybie konstytucyjnym.
RPO konsekwentnie stoi na stanowisku, że wprowadzenie, ustawą z 7 kwietnia 2022 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego w sprawach prowadzonych na podstawie Konwencji haskiej z 1980 r., następującego z mocy prawa zawieszenia wykonania prawomocnego postanowienia w przedmiocie odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką, w razie złożenia żądania podmiotu uprawnionego do złożenia w tych sprawach skargi kasacyjnej lub nadzwyczajnej może prowadzić do naruszenia dobra dziecka, jak również praw rodzica (w tym prawa do sądu). Stanowisko Rzecznika prezentowane w tym zakresie znajduje uzasadnienie zarówno w postanowieniach Konstytucji, jak również w prawie międzynarodowym i w prawie europejskim.
Z uwagi na powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o poinformowanie Rzecznika o stanowisku zajętym w związku z orzeczeniem Trybunału i o planowanych ewentualnych działaniach resortu, mających na celu zapewnienie zgodności przepisów prawa polskiego z prawem unijnym.