Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie zasad kwalifikacji i członkostwa w zajęciach oferowanych przez Kluby "Senior+" z dnia 2024-07-11.
Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie zasad kwalifikacji i członkostwa w zajęciach oferowanych przez Kluby "Senior+".
Do Rzecznika Praw Obywatelskich, wpływają kolejne skargi dotyczące zasad kwalifikacji i członkostwa w zajęciach oferowanych przez Kluby "Senior+", a dokładniej kwalifikowania członkostwa we wskazanych Klubach jako świadczeń z pomocy społecznej, czego konsekwencją jest konieczność przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego.
Wywiady, w trakcie których zbierane są informacje na temat wielkości mieszkania, liczby osób w nim zamieszkujących, dochodów członka Klubu "Senior+" i jego współmieszkańców (wysokość emerytur lub innych przychodów), posiadania majątku (samochód), chorób i wydatków na leczenie, aktualizowane co pół roku, uznane zostały przez osoby zwracające się w tej sprawie do Rzecznika za nadmiernie ingerujące w ich prawo do prywatności i nieznajdujące uzasadnienia w charakterze i celach działania Klubów "Senior+", ze względu na które osoby zainteresowane biorą udział w tej formie aktywności.
W ocenie RPO, wskazany problem stanowi jeden z przejawów oparcia polskiej polityki senioralnej na paradygmacie pomocy społecznej, co prowadzi do systemowego umiejscowienia działań skierowanych do ogółu osób starszych wyłącznie w kontekście przeciwdziałania ich ubóstwu. Utrzymywanie się podejścia ograniczającego się do spojrzenia na prawa osób starszych wyłącznie w kontekście pomocy społecznej, jako naruszające szereg praw i wolności tych osób, takich jak poszanowanie ich godności czy prawo do prywatności, musi budzić zaniepokojenie. Podkreślenia wymaga związek między spojrzeniem na prawa osób starszych wyłącznie w odniesieniu do pomocy społecznej a negatywnymi stereotypami wobec osób starszych.
Z powyższych względów Kluby "Senior+" i oferowane przez nie usługi nie powinny być - w ocenie Rzecznika - ujmowane w ramach pomocy społecznej. Tym samym Kluby "Senior+" nie powinny być klasyfikowane jako ośrodki wsparcia, a oferowane przez nie usługi - jako usługi opiekuńcze, a zatem świadczenia z pomocy społecznej realizowane na rzecz osób, które ze względu na wiek, chorobę lub niepełnosprawność wymagają częściowej opieki i pomocy w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych, jak wynika z art. 36 pkt 2 lit. l i m w zw. z art. 51 ust. 4 u.p.s.
Na odmienność świadczeń w postaci zajęć w klubach samopomocy, którymi są Kluby "Senior+", od innych świadczeń z pomocy społecznej wskazuje art. 106 u.p.s. Stwierdza on w ust. 1, że przyznanie świadczeń z pomocy społecznej następuje w formie decyzji administracyjnej, którą wydaje się po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego. Jednak udzielenie świadczeń w postaci m.in. uczestnictwa w zajęciach klubu samopomocy nie wymaga wydania decyzji administracyjnej. Ustawodawca założył zatem uproszczenie postępowania administracyjnego w interesującym przypadku, co czyni zasadnym pytanie o konieczność utrzymywania w mocy wymogu wywiadu środowiskowego jako elementu niezbędnego do wydania decyzji administracyjnej w sprawach świadczeń w postaci zajęć w Klubie "Senior+", w sytuacji negatywnych konsekwencji takiego rozwiązania dla praw i wolności jednostki do czasu ich wyłączenia poza zakres pomocy społecznej, co w ocenie RPO powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki. Zachodzi bowiem pilna potrzeba takiego ukształtowania i prowadzenia polityki senioralnej, która nie będzie różnicować osób starszych ze względu na ich sytuację ekonomiczną przez stygmatyzowanie jej beneficjentów i w kompleksowy sposób odpowie na różnorodne potrzeby tej grupy społecznej, zapewniając osobom starszym możliwość korzystania z pełni praw obywatelskich.
Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o przeanalizowanie powyższych kwestii i rozważenie wprowadzenia zmian do relewantnych przepisów prawa, w tym u.p.s.