Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie stosowania środków zapobiegawczych przez prokuraturę oraz sąd w postępowaniu karnym z dnia 2024-08-05.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie stosowania środków zapobiegawczych przez prokuraturę oraz sąd w postępowaniu karnym.
W zakresie stałego zainteresowania Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje kwestia prawidłowości stosowania środków zapobiegawczych przez prokuraturę oraz sąd w postępowaniu karnym. W jednej ze spraw dotyczącej omawianej problematyki, zwrócił się do Biura RPO obywatel z wnioskiem o podjęcie działań w sprawie, w której postanowieniem Sądu Rejonowego uchylono zastosowany wobec niego przez prokuratora Prokuratury Rejonowej środek zapobiegawczy w postaci zakazu opuszczania kraju. Mimo to wnioskodawca został zatrzymany przez Straż Graniczną na lotnisku w P., gdy zamierzał wyjechać poza granicę kraju na urlop, "ponieważ przez okres prawie 3 (trzech) lat nie poinformowano straży granicznej o uchyleniu zakazu opuszczania kraju, co skutkowało brakiem możliwości wylotu z lotniska." W związku z powyższą sytuacją poniósł on szkodę w wysokości 5.510,00 PLN, będącą równowartością ceny wykupionej wycieczki.
Z przedstawionych okoliczności wynika, że szkoda powstała wskutek zaniechania, tj. niezrealizowania przez Sąd Rejonowy, a następnie przez Prokuraturę Rejonową obowiązku powiadomienia Straży Granicznej o treści postanowienia, uchylającego stosowany wobec wnioskodawcy - jako podejrzanego w postępowaniu - środek zapobiegawczy w postaci zakazu opuszczenia kraju.
Rzecznik zauważył, że kwestia wykonania w postępowaniu przygotowawczym postanowienia Sądu w postaci powiadomienia Straży Granicznej o uchyleniu zakazu opuszczania kraju nie jest precyzyjnie uregulowana w przepisach postępowania karnego. Przepisy nie określają bowiem, który organ w określonej sytuacji winien wykonać postanowienie i przesłać jego kopię do Straży Granicznej. W przedmiotowej sprawie sąd rozpoznawał zażalenie podejrzanego na zastosowany wobec niego przez prokuratora zakaz opuszczania kraju. Brak jest jednak przepisu, z którego wynikałoby, że obowiązek sądu dotyczący niezwłocznego informowania o uchyleniu oskarżonemu środka w postaci zakazu opuszczania kraju dotyczy również podejrzanego, tak jak ma to miejsce w przypadku tymczasowego aresztowania. Wnioskować można zatem, że obowiązek nadzoru nad wykonywaniem środków zapobiegawczych w tym zakazu opuszczania kraju w postępowaniu przygotowawczym obciąża zarówno Sąd, jak i jednostkę prokuratury prowadzącą postępowanie. Dotyczy to również obowiązku informowania Straży Granicznej poprzez przesłanie odpisu postanowienia.
W ocenie RPO przedstawiona sytuacja może świadczyć o istniejącej w przepisach luce polegającej na braku jednoznacznego określenia, na którym z organów, w sytuacji procesowej jaka wystąpiła w przypadku wnioskodawcy, to jest gdy postanowienie o zastosowaniu zakazu opuszczania kraju wydał w postępowaniu przygotowawczym prokurator, lecz zostało ono uchylone przez sąd po rozpoznaniu zażalenia podejrzanego, ciążył obowiązek poinformowania Straży Granicznej o uchyleniu środka zapobiegawczego w postaci zakazu opuszczania kraju.
W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o odniesienie się do powyższych uwag oraz o rozważenie zainicjowania odpowiednich działań legislacyjnych.