Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie konieczności zmiany przepisów dotyczących wyrabiania dowodu osobistego dla dziecka z dnia 2024-08-30.
Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie konieczności zmiany przepisów dotyczących wyrabiania dowodu osobistego dla dziecka.
W skargach kierowanych przez obywateli do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich regularnie pojawia się kwestia uprawnienia do występowania z wnioskiem o wydanie dowodu osobistego dla dziecka przez rodzica pozbawionego władzy rodzicielskiej lub o ograniczonej władzy rodzicielskiej.
Obecna regulacja art. 25 ust. 2 ustawy o dowodach osobistych została ustalona w wyniku nowelizacji z 2022 r. (ustawą o zmianie ustawy o dowodach osobistych oraz niektórych innych ustaw) i przewiduje, że w imieniu osoby nieposiadającej zdolności do czynności prawnych lub posiadającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych ubiegającej się o wydanie dowodu osobistego wniosek składa jedno z rodziców, opiekun prawny lub kurator. Uprzednio ustawa o dowodach osobistych przewidywała, że wniosek "składa rodzic" i takiej treści przepisu dotyczyła wcześniejsza korespondencja Rzecznika z Ministrem. W omawianej kwestii dokonana zmiana nie przyniosła zatem merytorycznego skutku - nadal bowiem chodzi o jednego rodzica, niedookreślonego w żaden sposób.
Wskutek takiej treści przepisu wciąż zdarza się, że w sytuacji konfliktu między rodzicami, o dowód osobisty dla dziecka występuje ten rodzic, który jest pozbawiony władzy rodzicielskiej bądź jego władza została ograniczona. Rodzic ten albo nie jest uprawniony do reprezentowania dziecka w ogóle, albo jest uprawniony do tego jedynie w pewnej sferze spraw dziecka. Tymczasem właściwy organ gminy nie ma podstawy do odmowy wydania dowodu; nie ma także podstawy do żądania od występującego z wnioskiem rodzica żadnego dokumentu uprawniającego go do występowania w imieniu dziecka o wydanie dowodu - często byłoby to zresztą niemożliwe, gdyż w większości wypadków rodzice nie dysponują żadnym poświadczeniem tego, że mają pełnię władzy rodzicielskiej. Dopiero w razie regulowania zagadnienia władzy rodzicielskiej przez sądy pojawia się możliwość wykazania dokumentem, że dany rodzic ma władzę rodzicielską nad dzieckiem, albo że została mu ona odebrana bądź ograniczona.
Wynikiem takiej regulacji jest to, że rodzic dysponujący pełnią władzy rodzicielskiej ("pierwszoplanowy") może nie wiedzieć i nie mieć wpływu na to, że drugi rodzic - pozbawiony tej władzy lub z ograniczoną władzą - wystąpił z wnioskiem o wydanie dowodu i dowód taki został mu wydany. U rodzica pierwszoplanowego budzić to może uzasadnione obawy o to, że drugi rodzic może planować np. uprowadzenie dziecka za granicę (wobec możliwości podróżowania w ramach strefy Schengen jedynie z dowodem osobistym) lub inne czynności reprezentowania dziecka, wymagające okazania dowodu osobistego dziecka. Dodatkowo, na mocy aktualnej treści art. 30 ust. 2 ustawy o dowodach osobistych, w wersji ustalonej mocą ustawy o zmianie ustawy o dowodach osobistych oraz niektórych innych ustaw, dowód osobisty może również odebrać rodzic, który nie składał wniosku o wydanie dowodu osobistego.
Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Ministra o rozważenie zasadności wprowadzenia takich zmian w treści obecnych przepisów, które uniemożliwiłyby rodzicom z ograniczoną lub odebraną władzą rodzicielską występowanie z wnioskami o dowód osobisty dla dziecka oraz odbieranie tych dokumentów przez takich rodziców.