Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie procedury wydawania zaświadczeń o możliwości zawarcia związku małżeńskiego z cudzoziemcem z dnia 2024-09-23.
Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie procedury wydawania zaświadczeń o możliwości zawarcia związku małżeńskiego z cudzoziemcem.
Do Rzecznika Praw Obywatelskich zwrócił się Skarżący z prośbą o pomoc w sprawie dokumentów wymaganych przez prawo polskie do zawarcia na terytorium RP związku małżeńskiego z cudzoziemcem. W opinii RPO istnieje potrzeba ustanowienia ujednoliconych wytycznych przez MSWiA w sprawie automatycznych odmów kierowników USC co do przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński przez cudzoziemca i obywatela polskiego na podstawie przedłożonych zaświadczeń o możności zawarcia małżeństwa według prawa ojczystego, wydawanych przez właściwe organy państwa ojczystego cudzoziemca, a niezawierających danych drugiego z nupturientów.
Zgodnie z art. 79 ust. 1 pkt 3 p.a.s.c., cudzoziemiec zamierzający zawrzeć małżeństwo, składa dokument stwierdzający, że zgodnie z właściwym prawem może zawrzeć małżeństwo, chyba że na podstawie przepisów ustawy - Prawo prywatne międzynarodowe możność zawarcia małżeństwa jest oceniana na podstawie prawa polskiego. Z przepisu tego wynika zatem konieczność przedłożenia przez cudzoziemca, chcącego zawrzeć związek małżeński na terytorium RP z obywatelem polskim, właściwego dokumentu. To zatem prawo ojczyste cudzoziemców - o ile przewiduje procedurę wydawania zaświadczeń o zdolności do zawarcia związku małżeńskiego, o których mowa w art. 79 ust. 1 pkt 3 p.a.s.c. - decyduje o treści tego zaświadczenia. Jednocześnie, z powołanego przepisu nie wynika wprost, że zaświadczenie wydane przez właściwy organ w państwie ojczystym cudzoziemca, musi zawierać dane drugiego z nupturientów.
Tymczasem w sprawie, z którą zwrócił się Skarżący, Kierownik USC, odmawiając przyjęcia oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński i powołując się na brzmienie art. 79 ust. 1 pkt 3 p.a.s.c., wśród elementów, które jego zdaniem powinno zawierać zaświadczenie o możności zawarcia małżeństwa według prawa ojczystego cudzoziemca, wyraźnie wskazuje, że dokument przedłożony przez cudzoziemkę, nie określa danych drugiego z nupturientów. Dwa pierwsze zarzuty wskazane przez Kierownika USC dotyczące zakwestionowania przez niego statusu tego dokumentu (Kierownik uznał, że jest to deklaracja, a nie zaświadczenie), a także pochodzenia od właściwego organu, zostały w postanowieniu sądu wydanym na skutek wniesienia przez Skarżących odwołania rozstrzygnięte na korzyść Skarżących. Sąd wskazał, że "wnioskodawcy podjęli wszelkie możliwe działania w celu uzyskania wymaganego dokumentu wystawionego przez właściwy organ krajowy lub konsularny", stwierdzając jednak, że nie jest to dokument wystarczający z uwagi na brak informacji o danych drugiego z nupturientów. W ocenie sądu, nie jest to zatem dokument, "który w świetle porządku prawnego polskiego wskazuje na możność zawarcia małżeństwa przez wnioskodawczynię (…) z obywatelem polskim.
Tym samym - w ocenie Rzecznika - sąd przyznał, że element, od którego zależy zawarcie małżeństwa z cudzoziemcem na terytorium RP (konieczność ujawnienia danych drugiego z nupturientów), jest częścią prawa polskiego, a nie prawa ojczystego cudzoziemca. Powyższe stanowisko, jak też analiza kilku pism USC, pozwalają na stwierdzenie, że organy i sądy nie widzą różnicy między zaświadczeniem o zdolności do zawarcia związku małżeńskiego wydanego według przepisów prawa ojczystego cudzoziemca, a tym podlegającym wymaganiom prawa polskiego. Wymagania natomiast, by zaświadczenie o zdolności do zawarcia małżeństwa według prawa ojczystego cudzoziemca zawierały dane drugiego z nupturientów, oparte są nie na wyraźnych przepisach p.a.s.c., lecz na jednym ze stanowisk przedstawionych w doktrynie.
W opinii RPO owa relatywna możliwość zawarcia małżeństwa powinna być badana przez kierownika USC (ewentualnie sąd), a nie przez organ właściwy w kraju ojczystym cudzoziemca, którego zadanie polega na zbadaniu możności zawarcia małżeństwa w świetle przepisów prawa ojczystego. Można też sobie wyobrazić sytuację, gdy w świetle prawa ojczystego cudzoziemca możliwe jest zawarcie małżeństwa z osobą tej samej płci. Jeżeli w świetle prawa polskiego taka możliwość jest wykluczona, to bez znaczenia jest, czy możliwe jest to według prawa ojczystego cudzoziemca, nawet gdyby zaświadczenie zawierało dane drugiego z nupturientów. To zatem zadanie prawa polskiego właściwego dla zawarcia małżeństwa. Nie może to jednak oznaczać, że prawo polskie "wymuszać" będzie na prawie obcym, w jaki sposób i w jakim zakresie właściwe organy mają wydawać dokumenty niezbędne do zawarcia związku małżeńskiego na terytorium RP. Brak danych nupturienta, jak wskazano wyżej, nie powinien być przesłanką do odmowy przyjęcia przez kierownika USC oświadczeń wstąpieniu w związek małżeński na terytorium RP, o ile kierownik po odebraniu właściwych oświadczeń od nupturientów, nie stwierdzi innej przeszkody.
Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o poinformowanie o zajętym stanowisku w niniejszej sprawie.