Wystąpienie do Przewodniczącej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny Sejmu RP oraz Przewodniczącej Komisji Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej Senatu RP w sprawie umożliwienia nadania statusu osoby represjonowanej nieletnim opozycjonistom w PRL z dnia 2024-10-10.
Wystąpienie do Przewodniczącej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny Sejmu RP oraz Przewodniczącej Komisji Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej Senatu RP w sprawie umożliwienia nadania statusu osoby represjonowanej nieletnim opozycjonistom w PRL.
Od kilku lat przedmiotem uwagi Rzecznika Praw Obywatelskich jest umożliwienie przyznania statusu osoby represjonowanej z powodów politycznych w rozumieniu ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych (dalej jako: "ustawa") osobie, która prowadząc działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego zagrożoną odpowiedzialnością karną w okresie od dnia 1 stycznia 1956 r. do dnia 31 lipca 1990 r., była osobą niepełnoletnią, w związku z czym nie zostały na nią nałożone sankcje karne, ale w drodze postanowienia sądowego została objęta środkami wychowawczymi, które miały wpływ na jej życie osobiste.
W ocenie RPO fakt, że powyższy problem dotyczy małej liczby osób, nie może stanowić uzasadnienia dla bierności państwa. Obywatele, których dotyczy sprawa, mogą mieć poczucie niesprawiedliwości, nierównego traktowania i krzywdy ze strony władz publicznych, co powinno skłonić ustawodawcę do przyjęcia odpowiednich regulacji prawnych.
Uznając słuszność argumentów przedstawianych przez instytucje oraz obywateli zainteresowanych tematem, w 2022 r. posłowie IX kadencji Sejmu przedstawili projekt ustawy o zmianie ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych. Miała ona umożliwić przyznanie statusu osoby represjonowanej osobom, wobec których wydano postanowienie sądu dla nieletnich o zastosowaniu środków wychowawczych. W dniu 28 października 2022 r., w piśmie do Przewodniczącej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, Rzecznik wyraził poparcie dla tego projektu.
RPO stoi na stanowisku, że państwo powinno docenić wyjątkową postawę, jaką była działalność opozycyjna dzieci i młodzieży. Nie ulega wątpliwości, że środki wychowawcze nakładane na osoby nieletnie stanowiły dolegliwość, podobnie jak sankcje karne nakładane na osoby pełnoletnie. Nierzadko prowadziły one do pogorszenia się sytuacji życiowej całej rodziny oraz ograniczenia możliwości nauki i rozwoju dziecka. Zasadne wydaje się zatem rozszerzenie ustawowych przesłanek nadawania statusu osoby represjonowanej, tak aby objęły wszystkie osoby - bez względu na ich wiek - które uległy represjom ze strony państwa komunistycznego. Z punktu widzenia zasady równości, wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji, osoby te charakteryzują się tą samą cechą relewantną co osoby, na które nałożono sankcje karne za działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce.
Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Przewodniczących z prośbą o rozważenie podjęcia inicjatywy ustawodawczej w celu wprowadzenia odpowiednich zmian w ustawie.