Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej zbadania zgodności z Konstytucją przepisu ustawy o świadczeniach rodzinnych. (sygn z dnia 2024-10-11.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej zbadania zgodności z Konstytucją przepisu ustawy o świadczeniach rodzinnych. (sygn. akt SK 73/24)
Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił udział w niniejszym postępowaniu i wniósł o stwierdzenie, że: art. 17 ust. 1a pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych (dalej jako: "ustawa" lub "u.ś.r.") w brzmieniu obowiązującym do czasu jego uchylenia przez art. 43 pkt 4 lit. b ustawy o świadczeniu wspierającym w zakresie, w jakim za jedyną przesłankę uprawniającą do świadczenia pielęgnacyjnego osoby wskazane w art. 17 ust. 1 pkt 4 uznaje legitymowanie się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności przez osoby spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki jest niezgodny z art. 69 i art. 71 ust. 1 zdanie drugie Konstytucji.
Rzecznik zasadniczo podzielił wskazywaną przez autorkę skargi konstytucyjnej ocenę, iż przepisy u.ś.r. dotyczące dostępu do świadczenia pielęgnacyjnego wnuczki osoby legitymującej się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, która sprawuje nad tą osobą pełną opiekę i w związku z tym zrezygnowała z zatrudnienia, naruszają normy konstytucyjne.
Wymaga jednak, w ocenie RPO, sprecyzowania, iż będący przedmiotem skargi konstytucyjnej zarzut dotyczy naruszenia art. 69 i art. 71 ust. 1 zdanie drugie Konstytucji przez art. 17 ust. 1 a pkt 2 u.ś.r. w brzemieniu obowiązującym do czasu jego uchylenia w zakresie w jakim za jedyną przesłankę uprawniającą osobę niespokrewnioną w pierwszym stopniu z niepełnosprawnym do świadczenia pielęgnacyjnego uznaje posiadanie przez osoby spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą wsparcia orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności.
W niniejszej skardze konstytucyjnej wydanie przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia odnośnie aktu normatywnego, który utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał, jest w opinii Rzecznika konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw Skarżącej.
RPO wskazał, że celem świadczenia pielęgnacyjnego jest udzielenie materialnego wsparcia osobom, które zmuszone są zrezygnować z aktywności zawodowej ze względu na konieczność sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Uzależnienie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego dla osób spokrewnionych w dalszym stopniu faktycznie świadczących opiekę od spełnienia formalnego kryterium znacznego stopnia niepełnosprawności przez osoby spokrewnione w pierwszym stopniu powoduje, że ze szczególnej pomocy, o jakiej mowa art. 71 ust. 1 zdanie drugie Konstytucji wykluczone są rodziny, w których żyją osoby z niepełnosprawnością, a ich faktyczni opiekunowie zmagając się z problemami i zwiększonymi kosztami utrzymania wynikającymi z niepełnosprawności członka rodziny, nie są w stanie przedstawić stosownego orzeczenia. Rodziny takie, z przyczyn od nich niezależnych, nie mogą skorzystać ze wsparcia ze strony państwa (władzy publicznej).
W opinii Rzecznika będące przedmiotem zaskarżenia kryterium różnicowania osób określonych w art. 17 ust. 1 pkt 4 u.ś.r., którym przysługuje świadczenie pielęgnacyjne wynikające z konieczności sprawowania opieki nad osobą z niepełnoprawnością oraz którym to świadczenie nie przysługuje - to znaczy konieczność legitymowania się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności przez osoby spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą z niepełnosprawnością, nie pozostaje w racjonalnym związku z celem i treścią art. 17 u.ś.r. oraz wartościami konstytucyjnymi, które uzasadniałyby odmienne traktowanie opiekunów.