Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów w sprawie konieczności wykonania wyroków ETPC dotyczących zapewnienia szczególnych ram prawnych przewidujących uznanie i ochronę związków osób tej samej płci z dnia 2024-10-10.
Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów w sprawie konieczności wykonania wyroków ETPC dotyczących zapewnienia szczególnych ram prawnych przewidujących uznanie i ochronę związków osób tej samej płci.
W wyrokach z 12 grudnia 2023 r. w sprawie Przybyszewska i inni przeciwko Polsce (skarga nr 11454/17 i 9 innych) oraz z 19 września 2024 r. w sprawie Formela i inni przeciwko Polsce (skarga nr 58828/12 i 4 inne) Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) orzekł naruszenie przez Rzeczpospolitą Polską art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (EKPC), poprzez niewywiązanie się z pozytywnego obowiązku zapewnienia szczególnych ram prawnych przewidujących uznanie i ochronę związków osób tej samej płci. Powyższe skutkuje niemożnością prawnego uregulowania podstawowych aspektów życia przez osoby pozostające w związkach jednopłciowych, a tym samym naruszenie ich prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego.
Zgodnie z art. 46 ust. 1 EKPC, w związku z art. 9 Konstytucji, Rzeczpospolita Polska jest zobowiązana do wykonania ostatecznego wyroku ETPC. Obowiązek wykonania orzeczenia ETPC ciąży na wszystkich organach państwa, w szczególności zaś na Rządzie RP. W wyrokach stanowiących przedmiot niniejszego pisma ETPC potwierdził, że zgodnie z pozytywnymi obowiązkami wynikającymi z art. 8 Konwencji, państwa członkowskie Rady Europy są zobowiązane do zapewnienia ram prawnych umożliwiających parom tej samej płci odpowiednie uznanie i ochronę ich związku. Trybunał wskazał na aspekty materialne, w tym opodatkowanie, dziedziczenie, czy obowiązek alimentacji, jak i "moralne", takie jak prawa i obowiązki w zakresie wzajemnej pomocy, które są integralną częścią życia każdej pary i należy je unormować w ramach prawnych dostępnych dla par tej samej płci. Jednocześnie uznał aktualnie istniejące w polskim porządku prawnym możliwości uregulowania pewnych dziedzin życia przy pomocy umów prawa prywatnego, pełnomocnictw i upoważnień za niespełniające wymagań z art. 8 Konwencji i niezapewniające podstawowych potrzeb uznania i ochrony par tej samej płci w stabilnym i stałym związku. Tym samym osoby pozostające w związkach jednopłciowych w Polsce pozostają "w prawnym zawieszeniu, pozbawione jakiejkolwiek ochrony prawnej", co przekłada się na znaczne trudności w funkcjonowaniu w życiu codziennym.
Jednocześnie żaden z interesów publicznych przedstawionych przez rząd w postępowaniach przed ETPC nie przeważył, w ocenie Trybunału, nad interesem skarżących do prawnego uznania i ochrony ich relacji. W ocenie Trybunału, państwa-strony Konwencji mają szeroki margines oceny w zakresie charakteru reżimu prawnego dla par jednopłciowych. Istotne jest jednak, aby ochrona przyznana przez państwo parom jednopłciowym była odpowiednia - Konwencja ma bowiem gwarantować nie iluzoryczne lub teoretyczne uprawnienia, ale takie, które będą praktycznie i efektywnie zapewniane. Jednocześnie podkreślenia wymaga, że prawna instytucjonalizacja związków osób tej samej płci ma służyć nie tylko ułatwieniu im wspólnego, codziennego życia, ale przede wszystkim stanowić państwowe uznanie ich relacji.
W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Premiera z prośbą o powiadomienie, jakie kroki i w ramach jakiego harmonogramu zamierza podjąć Rząd RP w celu wykonania wskazanych w niniejszym wystąpieniu wyroków ETPC.