Wystąpienie do Ministra Cyfryzacji w sprawie ograniczania wolności wypowiedzi oraz prawa dostępu do informacji publicznej na profilach instytucji publicznych w portalach społecznościowych z dnia 2024-11-21.
Wystąpienie do Ministra Cyfryzacji w sprawie ograniczania wolności wypowiedzi oraz prawa dostępu do informacji publicznej na profilach instytucji publicznych w portalach społecznościowych.
Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają liczne wnioski dotyczące prowadzenia profili (także: kont, stron) instytucji publicznych w portalach społecznościowych, takich jak Facebook (Meta) oraz X (Twitter). Wnioskodawcy zwracają uwagę na ograniczenie ich wolności wypowiedzi oraz prawa dostępu do informacji publicznej poprzez arbitralne usuwanie komentarzy i blokowanie dostępu do publikowanych tam treści, często bez jakiegokolwiek ostrzeżenia i bez dostępnej drogi odwoławczej. Problem ten dotyczy licznych organów i urzędów administracji publicznej, zarówno rządowej jak i samorządowej, a także innych instytucji i organizacji publicznych.
Co istotne, zasady, formy i cele prowadzenia kont instytucji publicznych w portalach społecznościowych nie są uregulowane w drodze aktów prawa powszechnie obowiązującego. Brak regulacji w tym obszarze sprawia, że instytucje publiczne funkcjonują w portalach społecznościowych zgodnie z zasadami ustanowionymi na potrzeby podmiotów prywatnych. Funkcjonowanie organów administracji publicznej na takich zasadach koliduje ze standardami ustrojowymi, które w demokratycznym państwie prawnym są wpisane w istotę działania podmiotów sprawujących władzę publiczną, takimi jak zasada legalizmu czy zasada proporcjonalności. Taki stan rzeczy tworzy trudną do zaakceptowania sytuację, w której szeroki krąg podmiotów prywatnych ma w zakresie poszanowania wolności wypowiedzi bardziej skonkretyzowane i łatwiejsze do wyegzekwowania obowiązki niż przedstawiciele władzy publicznej, która nie tylko ma obowiązek powstrzymywania się od naruszania tej wolności, ale także obowiązek jej aktywnej ochrony.
Z prowadzonych w Biurze Rzecznika postępowań wyjaśniających wynika, że działanie instytucji publicznych w portalach społecznościowych przybiera dwie zasadnicze formy. W pierwszym przypadku konta w takich portalach są oznaczone jako profil instytucji publicznej i są prowadzone w ramach obowiązków służbowych konkretnych pracowników z wykorzystaniem środków publicznych. W drugim przypadku, konta w portalach są oznaczane jako konta organu i prowadzone są osobiście przez piastuna organu w czasie wolnym od pracy i bez zaangażowania środków publicznych. Druga z przedstawionych form prowadzenia profilu w portalach społecznościowych nastręcza trudności w kontekście oceny prawnej obowiązków administratora konta. Sposób prowadzenia konta może bowiem świadczyć o prywatnym jego charakterze. Niemniej jednak treści publikowane na tego typu kontach, w sposób bezsporny, nie mają charakteru prywatnego, lecz stanowią informacje o działaniach organu, zaś same konta – ze względu na nazwę i treść – są postrzegane przez obywateli jako oficjalne kanały komunikacji z organem i traktowane jako źródło informacji publicznej. Z tego właśnie względu dochodzi do sytuacji, w których część informacji publicznych pojawia się na profilu organu prowadzonym przez jego piastuna i jest następnie udostępniana przez konto urzędu w tożsamym portalu. W konsekwencji, obywatele, którym zablokowano dostęp do profilu organu prowadzonego przez jego piastuna, nie mają także dostępu do informacji zawartych w profilu urzędu, co niweczy ideę prowadzenia przez organ jego profilu publicznego, a zarazem ogranicza dostęp do publikowanych tam informacji publicznych o działalności organu.
Oczywistym jest, że wolność wypowiedzi nie ma charakteru absolutnego i może podlegać ograniczeniom w uzasadnionych sytuacjach, np. w przypadku naruszania dobrego imienia lub czci osoby krytykowanej lub rozpowszechniania mowy nienawiści. W niektórych sytuacjach władze publiczne mają wręcz obowiązek reagowania na wypowiedzi zniesławiające, czy nawołujące do nienawiści, a tolerowanie przez administratora profilu tego typu wpisów osób trzecich może być podstawą pociągnięcia go do odpowiedzialności. Niemniej jednak usuwanie treści lub blokowanie dostępu do konta instytucji publicznej w portalu społecznościowym, jako działania ograniczające korzystanie z konstytucyjnej wolności wypowiedzi, powinno mieć podstawę w ustawie. Obecnie organy uzasadniają natomiast takie działania jedynie postanowieniami regulaminów portali społecznościowych lub wewnętrznymi regulacjami, określającymi sposób moderowania treści i interakcji z użytkownikami.
Sygnalizowane w niniejszym wystąpieniu problemy są dostrzegane także w orzecznictwie sądów administracyjnych – obywatele coraz częściej wdają się bowiem na tym tle w spory z organami administracji publicznej. Przyczyna tych sporów, których można uniknąć, pozostaje niezmieniona – jest nią brak uregulowania zasad, form i celów prowadzenia kont instytucji publicznych w portalach społecznościowych w drodze aktów prawa powszechnie obowiązującego.
Z tych wszystkich przyczyn, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przygotowanie projektu ustawy, w ramach której uregulowano by zasady prowadzenia profili organów i urzędów administracji publicznej, a także innych instytucji i organizacji publicznych w portalach społecznościowych.