Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

do Ministra Obrony Narodowej - w sprawie zasad bezpieczeństwa obowiązujących w trakcie wykonywania czynności przez żołnierzy saperów.

W związku z artykułem prasowym na łamach portalu Onet.pl „Żołnierzom lała się krew z nosa, byli poparzeni, mdleli. Jak saperzy detonowali nielegalne odpady Nitro-Chemu na polskich poligonach”. Z jego treści wynika m.in. że żołnierze 6 Brygady Powietrzno-Desantowej na przestrzeni lat 2017 – 2021 zostali zaangażowani do rozładunku i zniszczenia toksycznych odpadów poprodukcyjnych. W wyniku kontaktu z tymi materiałami żołnierze mieli doznać zawrotów głowy, mdłości, krwotoków z nosa, wymiotów, chemicznych poparzeń skóry. Zainteresowanych leczono objawowo, zaś osoby zgłaszające problemy ze zdrowiem straszono zwolnieniem ze służby, przeniesieniem czy delegowaniem do innych jednostek wojskowych. Obowiązek przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny służby dotyczy zarówno dowódców, jak i samych żołnierzy zawodowych. Jednak zgodnie z art. 229 ust. 3 ustawy o obronie Ojczyzny do żołnierzy zawodowych nie znajduje zastosowania art. 210 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dlatego też, jeśli wykonywane czynności nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny służby i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia żołnierza, nie może on powstrzymać się od wykonywania powierzonych mu zadań. Wyłączenie tej regulacji Kodeksu pracy względem żołnierzy zawodowych w sposób szczególny odnosi się do żołnierzy saperów, jako że ryzyko utraty życia i zdrowia zostało ściśle powiązane z charakterem wykonywanych zadań. Nie zwalnia to jednak przełożonych z obowiązku zapewnienia możliwie bezpiecznych i higienicznych warunków służby w trakcie realizacji zadań.

Rzecznik zwrócił się do Ministra Obrony Narodowej o spowodowanie zbadania przedmiotowej sprawy ze szczególnym uwzględnieniem skutków zdrowotnych dla żołnierzy rozładowujących i detonujących toksyczne odpady, a także udzielonej im wówczas i obecnie pomocy medycznej.