do Ministra Sprawiedliwości - w sprawie przeciwdziałania zjawisku nie alimentacji z dnia 2025-01-16.
do Ministra Sprawiedliwości - w sprawie przeciwdziałania zjawisku nie alimentacji.
W zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje problematyka dotycząca przeciwdziałania zjawisku niealimentacji. Do Biura wpływają postulaty od wnioskodawców wskazujące, że art. 209 § 4 k.k. w jego obecnej formie nie spełnia wymogów konstytucyjnej zasady równości oraz zasady ochrony interesów osób poszkodowanych, które mogą ponosić dodatkowe koszty wynikające z opóźnionych świadczeń, w tym odsetek.
Wnioskodawcy zwracają uwagę, że osoby uprawnione, pozbawione regularnych alimentów, są niekiedy zmuszone do zaciągania kredytów, co generuje dodatkowe koszty, w tym w formie odsetek. Przepis art. 209 § 4 k.k. przewiduje, że sprawca przestępstwa niealimentacji nie podlega karze, jeśli w ciągu 30 dni od pierwszego przesłuchania uiści w całości zaległe alimenty. Kluczowym zagadnieniem jest ustalenie, co dokładnie ustawodawca miał na myśli, posługując się pojęciem „uiści w całości zaległe alimenty”. Kryminalnopolityczne uzasadnienie klauzuli opiera się na ochronie dobra pokrzywdzonego, zapewniając mu efektywną ochronę finansową bez konieczności wdrażania procedur karnych. Pod pojęciem „zaległych alimentów” przy interpretacji art. 209 k.k. należy rozumieć kwoty alimentacyjne należne za okres objęty zarzutem, które nie zostały przez zobowiązanego uiszczone w terminie. Uprawniona wydaje się teza, że skorzystanie z dobrodziejstwa, jakie dają wspomniane instytucje prawnokarne, uzależnione być powinno od całkowitej redukcji zadłużenia. Spór w doktrynie dotyczy zatem tylko tego, czy całość określa alimenty objęte zarzutem, czy też także te alimenty, które stały się wymagalne po postawieniu zarzutu do czasu ich uiszczenia. Na podstawie dostępnej literatury przyjąć należy, że interpretacja zwrotu „całości zaległych alimentów” obejmuje swoim znaczenie sytuację gdy kwotę główną alimentów wskazaną w zarzucie oraz najwyżej ratę alimentacyjną, która stała się wymagalna przed dniem wpłaty, z wyłączeniem odsetek i innych świadczeń ubocznych. Mając na uwadze inne klauzule czynnego żalu, w szczególności z art. 297 § 3 k.k., w której ustawodawca przesłanką czynnego żalu uczynił „zaspokojenie roszczeń pokrzywdzonego”, oraz w celu lepszej ochrony pokrzywdzonych należy więc postulować zmianę przepisu art. 209 k.k. w następującym kierunku:
„§ 4 Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 1, który nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego zaspokoił w całości roszczenia pokrzywdzonego.
§ 5 Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa określonego w § 1a zaspokoił w całości roszczenia pokrzywdzonego, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary.
§ 6 Na wniosek pokrzywdzonego roszczenia, o których mowa w § 4 i 5, można ograniczyć tylko do całości zaległych alimentów.”
Zaproponowana zmiana legislacyjna pozwoli wyeliminować wątpliwości interpretacyjne oraz zapewni jednolite stosowanie przepisu przez sądy, zabezpieczając interesy uprawnionych do alimentów i umożliwiając dłużnikom skorzystanie z klauzuli niekaralności. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości z prośbą o dokonanie analizy ponowionych w wystąpieniu problemów i rozważenie zainicjowania działań legislacyjnych w tym zakresie oraz poinformowanie o zajętym stanowisku w przedstawionej materii.