Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

do Ministra Rozwoju i Technologii w sprawie uprawnień kontrolnych członków spółdzielni mieszkaniowych.

Na tle wpływających do RPO skarg od obywateli ujawnił się problem, który może wskazywać, że w obowiązującym stanie prawnym członkowie spółdzielni mają utrudnioną możliwość korzystania z praw informacyjnych - w aspekcie prawa do otrzymania odpisów określonych dokumentów spółdzielni mieszkaniowej. Zgodnie z art. 18 § 2 ust. 3 Prawa spółdzielczego, członek spółdzielni ma prawo otrzymania odpisu statutu i regulaminów, zaznajamiania się z uchwałami organów spółdzielni, protokołami obrad organów spółdzielni, protokołami lustracji, rocznymi sprawozdaniami finansowymi, umowami zawieranymi przez spółdzielnię z osobami trzecimi, z zastrzeżeniem art. 8 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, zgodnie, z którym członek spółdzielni mieszkaniowej ma prawo otrzymania odpisu statutu i regulaminów oraz kopii uchwał organów spółdzielni i protokołów obrad organów spółdzielni, protokołów lustracji, rocznych sprawozdań finansowych oraz faktur i umów zawieranych przez spółdzielnię z osobami trzecimi. Jak wskazano w wyroku Sądu Najwyższego z 3.12.2010 r. (sygn. I CNP 16/10), wzajemna relacja obu przywołanych unormowań jest taka, że członkom spółdzielni mieszkaniowych przysługuje uprawnienie dalej idące niż członkom innych typów spółdzielni, tj. mogą oni nie tylko zaznajamiać się z umowami zawieranymi przez spółdzielnię z osobami trzecimi, ale także mogą skutecznie żądać otrzymania kopii takich umów. Analogicznie uznać należy, ze w ramach owego dalej idącego uprawnienia – spółdzielnia mieszkaniowa ma także obowiązek udostępnić członkowi na jego żądanie - kopie uchwał organów spółdzielni i protokołów obrad organów spółdzielni, protokołów lustracji, rocznych sprawozdań finansowych oraz faktur. Jednakże, jak wynika z art. 18 § 3 Prawa spółdzielczego, spółdzielnia może odmówić członkowi wglądu do umów zawieranych z osobami trzecimi, jeżeli naruszałoby to prawa tych osób lub jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że członek wykorzysta pozyskane informacje w celach sprzecznych z interesem spółdzielni i przez to wyrządzi spółdzielni znaczną szkodę. Odmowa powinna być wyrażona na piśmie. Członek, któremu odmówiono wglądu do umów zawieranych przez spółdzielnie z osobami trzecimi, może złożyć wniosek do sądu rejestrowego o zobowiązanie spółdzielni do udostępnienia tych umów. Wniosek należy złożyć w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia członkowi pisemnej odmowy. Rzecznik zauważył jednak, że analiza orzecznictwa sądów powszechnych wykazała, iż panuje zamieszanie interpretacyjne na gruncie wykładni art. 18 § 3 Prawa spółdzielczego, co do możliwości poddania pod kontrolę sądu rejestrowego odmowy udostępnienia członkowi spółdzielni dokumentów wymienionych w art. 18 § 2 pkt 3 Prawa spółdzielczego i art. 8 ust. 1 i 3 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, nie będących umowami, a także zakresu stosowania art. 18 § 3 pr. sp. regulującego skutki przekroczenia ustawowego terminu złożenia wniosku do sądu rejestrowego. Skoro zatem w praktyce stosowania przepisów, które z założenia mają gwarantować realizację określonych praw przyznanych członkom spółdzielni mieszkaniowych, występuje niejednolitość poglądów w sferze ich wykładni, to oczywistym jest, że stan taki negatywnie oddziałuje na sferę uprawnień tych osób. Rzecznik opowiada się za takim uregulowaniem omawianych zagadnień, które w sposób nie budzący sporów zapewni członkom możliwość realnego wpływu na funkcjonowanie spółdzielni, poprzez jednoznaczne określenie trybu realizacji praw informacyjnych członka spółdzielni, z którymi skorelowany jest obowiązek spółdzielni mający na celu ułatwienie i uproszczenie inicjatywy kontroli spółdzielni przez jej członków, co zostało wyraźnie wyeksponowane w uzasadnieniu do ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Powyższe postulaty dla swej pełnej realizacji wymagają odpowiedniego uproszczenia obowiązujących regulacji, tzn. uregulowanie wprost w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych, bez ogólnego odsyłania do art. 18 § 3 Prawa spółdzielczego, w jakiej sytuacji członek może wystąpić do sądu rejestrowego o zweryfikowanie stanowiska spółdzielni w sprawie odmowy udostępnienia dokumentów wymienionych w art. 81 ust. 1 i 3 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, a także w jakim ustawowo określonym terminie takie uprawnienie może być zrealizowane. Zasadnym byłoby również rozważenie wprowadzenia obowiązku informowania przez spółdzielnię mieszkaniową w piśmie odmawiającym udostępnienia członkowi kopii dokumentów o trybie i terminie poddania odmowy kontroli sądu.

W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Ministra Rozwoju i Technologii z prośbą o rozważenie podjęcia stosownych prac legislacyjnych w omawianym zakresie.