Wystąpienie do Przewodniczącej Senackiej Komisji Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej - w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych z dnia 2025-05-12.
Wystąpienie do Przewodniczącej Senackiej Komisji Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej - w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych.
Do Rzecznika Praw Obywatelskich zwrócili się przedstawiciele byłych opozycjonistów i represjonowanych w sprawie toczących się prac nad projektem ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych. W swoim wniosku przedstawili oni szereg uwag do ww. ustawy.
Jak zauważają wnioskodawcy, poprzedni apel środowiskowy doprowadził do uchwalenia ustawy z dnia 30 marca 2021 r. o zmianie ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 794), która między innymi uzupełnia podstawy wyliczenia emerytur i rent, w tym kapitały początkowe tysięcy byłych opozycjonistów działaczy opozycji antykomunistycznej i osób represjonowanych z powodów politycznych. Zwracają oni jednak uwagę na szereg nie rozwiązanych problemów.
W obecnym stanie prawnym osoby, które w latach 1956–1990 doświadczały represji jako członkowie rodzin działaczy opozycji antykomunistycznej, nie mogą uzyskać potwierdzenia statusu osoby represjonowanej z powodów politycznych. Oznacza to, że ofiary odpowiedzialności zbiorowej, stosowanej w okresie PRL, są wykluczone z katalogu osób uprawnionych, mimo iż doznawały realnych represji o charakterze politycznym.
Nierówność obywateli wobec prawa pogłębiają rozbieżności między zapisami ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej i osobach represjonowanych z powodów politycznych a ustawą z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów. Różnice te prowadzą do dyskryminacji byłych działaczy opozycji i osób represjonowanych względem kandydatów do wysokich stanowisk państwowych, podważając konstytucyjną zasadę równości wobec prawa.
Dodatkowym problemem pozostaje brak jawności w zakresie informacji o osobach, które uzyskały status działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej, a także brak opublikowanej, jednolitej listy osób odznaczonych Krzyżem Wolności i Solidarności. Deficyt transparentności w tym zakresie utrudnia społeczną kontrolę procesu nadawania statusów i odznaczeń, co budzi wątpliwości co do rzetelności i przejrzystości działań instytucji odpowiedzialnych za te procedury.
W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Przewodniczącej Senackiej Komisji Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej o rozważenie możliwości podjęcia w trakcie prowadzonych działań legislacyjnych analizy problemów wskazanych przez Wnioskodawców.