Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

wystąpienie do Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego - w sprawie ograniczenia udostępniania materiałów archiwalnych.

Rzecznik Praw Obywatelskich pismem z 12 lutego 2024 r. zwrócił się do ówczesnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z prośbą o podjęcie prac legislacyjnych zmierzających do umożliwienia udostępnienia materiałów archiwalnych, o których mowa w art. 16b ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, dla celów naukowych, w sposób umożliwiający w praktyce prowadzenie badań, przy jednoczesnym uwzględnieniu konieczności poszanowania prawa do prywatności. Wystąpienie Rzecznika pozostało jednak bez odpowiedzi.

Zgodnie z ww. przepisem materiały archiwalne są udostępniane po upływie określonego czasu. W szczególności dostęp do aktów notarialnych i dokumentacji ksiąg wieczystych jest możliwy dopiero po upływie 70 lat od sporządzenia aktu lub składnika dokumentacji . Przed wejściem w życie ustawy o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego, materiały archiwalne w oparciu o art. 17 ust. 1 ustawy archiwalnej były udostępniane po upływie 30 lat od ich wytworzenia. Jest to istotna zmiana stanu prawnego. Według środowiska naukowego, aktualnie obowiązujące przepisy są wadliwe, ponieważ nie przewidują możliwości wcześniejszego dostępu do materiałów archiwalnych, gdy jest to uzasadnione potrzebami nauki. Tym samym utrudniają prowadzenie badań naukowych i w sposób nieproporcjonalny ograniczają chronione konstytucyjnie wolności i prawa, gwarantujące każdemu wolność badań naukowych oraz wolność korzystania z dóbr kultury.

W ocenie Rzecznika przepisy ustawy archiwalnej stanowią nadmierną ingerencję w wartości chronione na gruncie przepisów Konstytucji RP, istotnie ograniczając możliwość korzystania z ww. praw i wolności.

W związku z powyższym Rzecznik Praw Obywatelskich ponownie zwrócił się do Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego z prośbą o podjęcie prac legislacyjnych.