wystąpienie do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych w sprawie podstaw prawnych działania funkcjonariuszy Służby Ochrony Państwa oraz zapewnienia dziennikarzom ochrony ich praw z dnia 2025-07-17.
wystąpienie do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych w sprawie podstaw prawnych działania funkcjonariuszy Służby Ochrony Państwa oraz zapewnienia dziennikarzom ochrony ich praw.
Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają liczne wnioski, w szczególności pochodzące od dziennikarzy, którym wybrane organy władzy publicznej odmawiają wstępu na organizowane wydarzenia na podstawie odwołania do decyzji o negatywnej weryfikacji bezpieczeństwa przez Służbę Ochrony Państwa. Wnioskodawcy wskazują przy tym, że nie są informowani o przyczynach negatywnej decyzji SOP oraz braku możliwości wniesieniu od niej środka odwoławczego.
Rzecznik już we wcześniejszym wystąpieniu do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w tej sprawie wolność słowa oraz wolność wykonywania zawodu. W odpowiedzi MSWiA wskazano m.in., że zgodnie z Konstytucją RP prawo do informacji jest gwarantowane, ale może być ograniczone ustawowo. Ograniczenia te wynikają z ustawy o Służbie Ochrony Państwa , ustawy o ochronie danych osobowych oraz dyrektyw UE, które pozwalają na opóźnianie lub ograniczanie dostępu do danych w celu zapobiegania przestępczości, ochrony bezpieczeństwa publicznego i narodowego oraz praw i wolności innych osób. W ocenie Rzecznika taka praktyka działania organów może dokonywać się z uszczerbkiem dla obowiązujących standardów ochrony praw podstawowych.
Unijny prawodawca dostrzegł potrzebę zapewnienia jednostkom dostępu do informacji o przetwarzaniu ich danych osobowych – w tym o treści danych, źródłach i podstawie prawnej – czego wyrazem jest dyrektywa 2016/680. Została ona implementowana do polskiego prawa ustawą o ochronie danych osobowych przetwarzanych w związku z zapobieganiem i zwalczaniem przestępczości, która powierza PUODO funkcję organu nadzorczego.
Artykuł 17 dyrektywy umożliwia realizację prawa dostępu za pośrednictwem organu nadzorczego w razie jego ograniczenia. Organ ten, po przeprowadzeniu weryfikacji, powinien poinformować osobę o samym fakcie jej dokonania. Dyrektywa nie obejmuje jednak danych przetwarzanych w celach niezwiązanych z prawem UE, np. dla bezpieczeństwa narodowego.
W praktyce Biura RPO pojawiają się wątpliwości co do skuteczności realizacji tych uprawnień, zwłaszcza gdy organy takie jak SOP odmawiają udostępnienia danych lub informacji o ich przetwarzaniu. W tym kontekście należy zauważyć, że skarga z art. 50 ustawy ma węższy zakres niż mechanizm z art. 17 dyrektywy – dotyczy wyłącznie przypadków niezgodnego z prawem przetwarzania, podczas gdy dyrektywa przewiduje szerszy katalog uprawnień. Rodzi to pytania o zgodność krajowych rozwiązań z unijnym standardem ochrony danych.
W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych z prośbą o informację, czy skargi mające związek z zasygnalizowanym problemem wpływają do Urzędu, a jeśli tak, to jaki jest zakres kontroli dokonywanej przez Urząd w tych sprawach.