wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego w sprawie ujawniania dziennikarzom informacji z postępowania przygotowawczego zanim zostały one upublicznione na rozprawie głównej z dnia 2025-07-31.
wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego w sprawie ujawniania dziennikarzom informacji z postępowania przygotowawczego zanim zostały one upublicznione na rozprawie głównej.
Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę na problem ujawniania dziennikarzom informacji z postępowań przygotowawczych przed ich przedstawieniem na jawnej rozprawie sądowej. Szczególne zastrzeżenia budzi przekazywanie mediom materiałów dotyczących życia prywatnego jednostki (np. korespondencji elektronicznej), co wymaga wyważenia pomiędzy prawem do prywatności, prawem mediów do informowania a ochroną prawidłowego przebiegu postępowania i apolitycznością prokuratury.
Rzecznik wskazał na konieczność wykonania wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Kaczmarek przeciwko Polsce, który zakwestionował praktykę ujawniania materiałów śledztwa bez wystarczającej podstawy prawnej. Obecnie regulacje są rozproszone i niejasne, co sprzyja uznaniowości prokuratorów.
Szczególne znaczenie ma kwestia tajemnicy komunikacji elektronicznej, która obejmuje treść wiadomości, dane transmisyjne czy lokalizacyjne. Dysponentami tej tajemnicy są nadawca i odbiorca, a każda inna osoba, która uzyska do niej dostęp – niezależnie od podstawy prawnej – staje się jedynie powiernikiem, zobowiązanym do zachowania poufności. Samo przetworzenie takich danych, np. wydrukowanie wiadomości i dołączenie ich do akt sprawy, nie uchyla obowiązku ochrony tajemnicy. Problemem pozostaje jednak brak jednoznacznych reguł, kiedy i na jakich zasadach takie informacje mogą zostać następnie upublicznione.
Rzecznik podkreślił, że samo udostępnienie akt osobie trzeciej, np. dziennikarzowi, nie oznacza zgody na ich publiczne rozpowszechnienie. Takie zezwolenie może zostać wydane dopiero po uzyskaniu odpowiedniego upoważnienia na podstawie ustawy Prawo o prokuraturze, a przesłanką tej decyzji powinien być „ważny interes publiczny”. W praktyce jednak kryterium to jest na tyle ogólne, że nie zapewnia jednostce przewidywalności co do tego, czy jej prywatna korespondencja może zostać ujawniona opinii publicznej. Również w odniesieniu do innych tajemnic prawnie chronionych, takich jak tajemnica zawodowa, lekarska czy informacje niejawne, przepisy pozwalają na ich ujawnianie jedynie w celach procesowych, co wyklucza możliwość swobodnego przekazywania ich mediom.
Analiza Rzecznika prowadzi do wniosku, że przepisy są rozproszone, niespójne i pozostawiają zbyt dużą dowolność organom ścigania. Brakuje klarownych przesłanek oraz jednolitej procedury zarówno w zakresie udostępniania akt, jak i w zakresie upubliczniania materiałów ze śledztwa. Niejednolita praktyka prowadzi do ryzyka arbitralnej ingerencji w życie prywatne osób zaangażowanych w postępowania, także tych, które nie są podejrzanymi ani oskarżonymi.
Dlatego Rzecznik postuluje podjęcie działań legislacyjnych zmierzających do doprecyzowania zasad zwalniania z tajemnicy komunikacji elektronicznej i publicznego rozpowszechniania informacji z postępowań przygotowawczych. Konieczne jest ograniczenie uznaniowości decyzji prokuratorów poprzez wskazanie jasnych kryteriów oraz wprowadzenie obowiązku pouczania osób trzecich o zakazie rozpowszechniania informacji bez wyraźnego zezwolenia. Niezbędne jest także ujednolicenie przepisów, tak aby osoba, której prywatne dane mogą zostać ujawnione, miała zapewnione przewidywalne i proporcjonalne gwarancje ochrony.
W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości o analizę przedstawionych problemów i rozważenie inicjatywy legislacyjnej w tym zakresie.