wystąpienie do Ministra Infrastruktury w sprawie nieobjęcia zniżką na przejazdy kolejowe studentów i doktorantów z zagranicy z dnia 2025-08-11.
wystąpienie do Ministra Infrastruktury w sprawie nieobjęcia zniżką na przejazdy kolejowe studentów i doktorantów z zagranicy.
Do Biura RPO wpływają wnioski i skargi dotyczące nieobjęcia zniżką 51 proc. na przejazdy kolejowe studentów zagranicznych i doktorantów, niemających legitymacji studenckiej wystawionej przez polską uczelnię.
Problem ten był przedmiotem kilkukrotnych wystąpień Rzecznika do Ministerstwa Infrastruktury oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Istotna zmiana przepisów określających rodzaje dokumentów poświadczających uprawnienia do korzystania z ulgowych przejazdów z uwzględnieniem rodzaju posiadanych uprawnień nastąpiła w 2015 r., zaś przepisy zmienione utrzymały się w niezmienionym kształcie w nowym rozporządzeniu wydanym w 2017 r.
Wspomnianą zmianą uwzględniono uprawnienie do uzyskania zniżki 51 proc. na przejazdy kolejowe w pociągach osobowych, pospiesznych i ekspresowych. Uprawnienie to przyznano obywatelom polskim studiującym za granicą oraz studentom – obywatelom Unii Europejskiej (członkom rodzin obywateli Unii Europejskiej) studiującym w Polsce bądź w innym kraju. Od tej pory dokumentem uprawniającym do uzyskania zniżki przez obywatela polskiego jest legitymacja studencka wydana przez polską szkołę wyższą albo międzynarodowa legitymacja studencka – International Student Identity Card (ISIC), wraz z dowodem osobistym lub innym dokumentem, który umożliwia stwierdzenie tożsamości i wieku osoby uprawnionej. Dokumentem uprawniającym do uzyskania zniżki przez obywatela Unii Europejskiej jest zaś jedna z ww. legitymacji wraz z dokumentem potwierdzającym prawo stałego pobytu w Polsce.
Niezależnie od tych zmian Rzecznik przedstawiał także dalsze postulaty wynikające z otrzymywanych skarg i wniosków. RPO wskazywał na konieczność uwzględnienia w przepisach rozporządzenia zniżki 51 proc. na przejazdy kolejowe także dla studentów – obywateli państw spoza obszaru Unii Europejskiej, jak również doktorantów legitymujących się dokumentami innymi niż legitymacja wystawiona przez polską uczelnię wyższą (jednostkę naukową).
W piśmie z 21 sierpnia 2015 r. Ministerstwo Infrastruktury wyjaśniało, że przepisy zapewniające ulgi w publicznym transporcie zbiorowym stanowią element polityki społecznej państwa. Ministerstwo wzięło pod uwagę postulaty środowisk akademickich oraz znaczne wydatki z budżetu państwa generowane przez studentów, którzy stanowią najbardziej mobilną grupę społeczną, więc są głównym beneficjentem ulg. W następstwie tego poszerzono krąg osób uprawnionych o obywateli polskich studiujących za granicą, a następnie o studentów – obywateli Unii Europejskiej (członków ich rodzin).
W piśmie z 3 lipca 2019 r. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego zauważył zaś, że przepisy rozporządzenia różnicujące możliwość skorzystania z ulgi w zależności od obywatelstwa czy miejsca zamieszkania: „[…] mogą budzić pewne wątpliwości’’, ale jednocześnie zwrócił uwagę, że Komisja Europejska zajmowała się sprawą, skutkiem czego wprowadzono przepis uzależniający uprawnienie od okazania dokumentu potwierdzającego prawo stałego pobytu.
Co w ocenie Rzecznika jest równie istotne, Minister wskazał: „Zasadnym wydaje się zatem rozważenie możliwości odpowiedniej zmiany wskazanego rozporządzenia w celu umożliwienia wykorzystywania legitymacji ISIC przez doktorantów w Polsce”. Zaznaczył jednak, że głównym adresatem uwag powinien być minister właściwy ds. transportu, a także minister właściwy ds. finansów publicznych, jako że poszerzanie katalogu osób objętych wsparciem w postaci ulg spowodowałoby zwiększenie obciążeń budżetu państwa.
Z kolei w piśmie z 1 września 2019 r. Sekretarz Stanu Ministerstwa Infrastruktury wyjaśnił, że: „Legitymacja ISIC była wówczas i jest obecnie jedynym ogólnodostępnym międzynarodowym dokumentem potwierdzającym status studenta na całym świecie. Legitymacja ta przysługuje studentom uczelni państwowych i prywatnych wszystkich rodzajów studiów. Jest wydawana osobom powyżej 12. roku życia (bez górnej granicy wiekowej) i uznawana we wszystkich krajach świata. Zastosowanie takiego rozwiązania w stosunku do studentów sprawdziło się w publicznym transporcie zbiorowym w Polsce. Osoby uprawnione studiujące za granicą pragnące skorzystać z ustawowych uprawnień do ulg przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego bez przeszkód korzystają z tej legitymacji. Natomiast służby odpowiedzialne za kontrolę biletów nie zgłaszają problemów z weryfikacją uprawnień do ulg na jej podstawie”. Sekretarz stwierdził jednak, że rozwiązanie to nie znajduje uzasadnienia w przypadku doktorantów, gdyż nie ma odpowiedniej międzynarodowej legitymacji doktoranta, która mogłaby poświadczać status osoby odbywającej studia doktoranckie za granicą. Wydawana legitymacja ISIC nie nadaje się do tego celu, ponieważ na jej podstawie nie byłoby możliwości odróżnienia doktoranta od studenta będącego we wskazanym przedziale wiekowym.
Według RPO uzależnienie udzielenia zniżki od okazania legitymacji ISIC mogłoby zostać powiązane z obowiązkiem okazania właściwego dokumentu, z którego wynika wiek osoby zainteresowanej taką zniżką. Wydaje się, że jest to rozwiązanie kompromisowe i bezpieczne, jako że ISIC wprowadzono w celu stworzenia jednolitego dokumentu identyfikacyjnego dla uczniów i studentów na całym świecie.
Rzecznik zwrócił się z prośbą o ponowne przeanalizowanie opisanego problemu i przedstawienie stanowiska resortu w tej sprawie. W szczególności – o poinformowanie, czy Minister Infrastruktury dostrzega konieczność podjęcia interwencji legislacyjnej.