Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

wystąpienie do Minister Zdrowia w sprawie wybranych problemów systemowych dotyczących opieki geriatrycznej.

Art. 68 Konstytucji RP, który formułuje prawo do ochrony zdrowia, nakłada na władze publiczne obowiązek zapewnienia obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, a w stosunku m.in. do osób starszych – obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej.

Według Rzecznika Praw Obywatelskich osoby starsze bez wątpliwości stanowią grupę szczególnie wrażliwą. System ochrony zdrowia powinien być dostosowany do rosnącej liczby osób starszych oraz potrzeb zdrowotnych tej grupy pacjentów. W trakcie posiedzenia działających przy RPO Komisji Ekspertów ds. Zdrowia i Ekspertów ds. Osób Starszych grono ekspertów wskazało na problemy w obszarze opieki geriatrycznej, które wymagają zmian systemowych.

Po pierwsze – poszerzenie wiedzy lekarzy z zakresu geriatrii. W szczególności należy zwiększyć bazę i kadrę akademickich klinik geriatrii i wiodących ośrodków geriatrycznych. Należy także zwiększyć wymiar godzin dydaktycznych z geriatrii w standardach kształcenia na kierunku lekarskim i włączyć geriatrię do staży cząstkowych w programach specjalizacyjnych. Dodatkowo należy poszerzyć nauczanie geriatrii na kierunku lekarskim w ramach już istniejących standardów z obowiązkiem zdawania egzaminu z geriatrii oraz włączenie geriatrii do staży podyplomowych.

Po drugie – dostęp do świadczeń geriatrycznych oraz brak zainteresowania specjalizacją w dziedzinie geriatrii u młodych lekarzy. Niepokojącą kwestią jest nierównomiernie i niewystarczające rozłożenie poradni i oddziałów geriatrycznych. Standardy leczenia osób starszych odbiegają od poziomu europejskiego, a czas oczekiwania na świadczenia geriatryczne jest znaczny. Występują nierówności w dostępie do opieki geriatrycznej na terenie miast czy terenach wiejskich.

Po trzecie – dostęp seniorów do wyrobów medycznych. Zwiększenie dostępu do wyrobów medycznych to m.in. lepsza jakość życia seniorów, mniejsze koszty systemu ochrony zdrowia przez zmniejszenie liczby świadczeń ambulatoryjnych czy dłuższa samodzielność bez udziału osób trzecich. Obecnie stopień refundacji do wyrobów medycznych jest znikomy w porównaniu z innymi krajami.

Po czwarte – cyfryzacja systemu, która umożliwi lekarzom, za zgodą pacjenta, dostęp do wyników badań. Wprowadzenie kompatybilności aplikacji informatycznych w jednostkach ochrony zdrowia jest niezwykle ważne, aby użytkownik (uprawniony) „widział” wyniki badań: laboratoryjnych, endoskopowych, obrazowych wykonanych w różnych jednostkach medycznych (a nie tylko własnej). Obecnie wyniki badań są dostępne tylko dla podmiotów opłacających badanie.

Po piąte – geriatryczna opieka koordynowana w POZ. Rzecznik poinformował, że podczas wspominanego posiedzenia przedstawiono propozycję rozwiązań skupionych na organizacji i integracji, aby wykorzystać geriatrów w systemie. Obecnie tylko 30 proc. geriatrów zatrudnionych jest w jednostkach geriatrycznych.

Po szóste – rozwój onkologii geriatrycznej. Współpraca w zakresie onkologii geriatrycznej jest korzystna dla pacjentów i systemu ochrony zdrowia. Postęp onkologii w ostatnich dekadach przyczynił się do tego, że choroba nowotworowa jest często chorobą przewlekłą, z którą żyje się wiele lat. To osoby starsze stanowią większość pacjentów onkologicznych. Rzecznik podkreślił przy tym, że w Narodowej Strategii Onkologicznej na lata 2020-2030 nie ma odniesienia do pacjentów w starszym wieku.

Po siódme – działania na rzecz poprawy opieki nad osobami z zaburzeniami neuropoznawczymi. W Polsce żyje około 600 tysięcy osób z zaburzeniami neuropoznawczymi. Ocenia się, że jedna na trzy osoby z chorobą Alzheimera ma prawidłowe rozpoznanie. Jednocześnie wiedza na temat zaburzeń neuropoznawczych, ich przyczyn, leczenia oraz postępowania wspomagającego jest niedostateczna. Występuje potrzeba pilnego wdrożenia działań na rzecz poprawy opieki nad osobami z zaburzeniami neuropoznawczymi.

Według Rzecznika nie ulega wątpliwości, że starzenie się społeczeństwa i dokonujący się postęp w medycynie powoduje wzrost kosztów opieki medycznej oraz świadczeń wsparcia socjalnego, a także stanowi duże wyzwanie organizacyjne i kadrowe dla systemu opieki zdrowotnej. Jednocześnie opieka dla seniorów powinna być realnie dostępna. Pacjent powinien być prowadzony w systemie całościowo. Konieczne jest podjęcie działań mających na celu wdrożenie zmian systemowych pozwalających na dostosowanie systemu opieki zdrowotnej do zmian demograficznych oraz działań mających na celu zwiększenie dostępności systemu ochrony zdrowia dla osób starszych.

Wobec tego Rzecznik zwrócił się z prośbą o ustosunkowanie się do przedstawionych problemów oraz przekazanie informacji dotyczących działań i planów resortu zdrowia w kwestii poprawy systemu opieki zdrowotnej i dostępu do właściwej opieki zdrowotnej osobom starszym.