Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie niespójności legislacyjnej w zakresie przepisów dotyczących dyscyplinowania i wdrażania kierujących pojazdami silnikowymi i motorowerami do przestrzegania i zapobiegania naruszania przepisów ruchu drogowego.

W sferze zainteresowania Rzecznika Praw Obywatelskich pozostają gwarancje wynikające z zasady prawidłowej legislacji. zawartej w art. 2 Konstytucji RP.

Analiza wniosków obywateli wpływających do Biura RPO ujawnia niespójność legislacyjną pomiędzy art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw, art. 98 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami oraz § 3 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 września 2022 r. w sprawie ewidencji kierujących pojazdami naruszających przepisy ruchu drogowego. Sytuacja ta nie uległa zmianie od wystąpienia, które Rzecznik skierował w dniu 24 maja 2023 r.

Delegacja dla ministra właściwego do spraw wewnętrznych do jego wydania znajduje się w art. 17 ust. 7 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw. Ww. rozporządzenie, zgodnie z ustawą, ma określać sposób punktowania i liczbę punktów odpowiadających naruszeniu przepisów ruchu drogowego popełnionemu przez osobę uprawnioną do kierowania pojazdem silnikowym lub motorowerem, tryb występowania z wnioskami o kontrolne sprawdzenie kwalifikacji, sposób i tryb udzielania osobie wpisanej do ewidencji informacji i wydawania zaświadczeń o dotyczących tej osoby naruszeniach wpisanych do ewidencji i przypisanych im punktach. Minister uregulował powyżej wymienione kwestie, mając na uwadze dyscyplinowanie i wdrażanie kierujących pojazdami silnikowymi oraz motorowerami do przestrzegania przepisów ustawy oraz zapobieganie wielokrotnemu naruszaniu przepisów ruchu drogowego. Sposób uregulowania tej kwestii może jednak budzić wątpliwości w związku z zasadą prawidłowej legislacji.

W ocenie Rzecznika unormowania powinny zostać tak ujęte, aby zakres ich zastosowania obejmował tylko te sytuacje, w których działający racjonalnie ustawodawca istotnie zamierzał wprowadzić regulację ograniczającą korzystanie z konstytucyjnych wolności i praw. Rzecznik wyszedł z postulatem modyfikacji obecnego stanu prawnego.

Po pierwsze – RPO poddał pod rozwagę zmianę art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 9 maja 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw. Rzecznik zaproponował wykreślenie odesłania do art. 98 ustawy o kierujących pojazdami, uchylenie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym i odpowiednią modyfikację § 3 ust. 2 ww. rozporządzenia.

Według Rzecznika korzystne dla obywateli rezultaty legislacyjne można osiągnąć także poprzez dodanie do art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw zdania trzeciego i zdania czwartego odpowiadającego treści art. 98 ust. 3 ustawy o kierujących pojazdami w brzmieniu „W przypadku jednoczesnego popełnienia kilku naruszeń przez osobę, o której mowa w zdaniach poprzedzających, punkty im odpowiadające sumuje się. Jeżeli suma punktów odpowiadających naruszeniom przekracza 15, osoba ta otrzymuje 15 punktów” i odpowiednią modyfikację § 3 ust. 2 rozporządzenia w sprawie ewidencji kierujących pojazdami.

W ocenie RPO rozwiązanie takie będzie spójne z zasadami karania wynikającymi z Kodeksu wykroczeń w przypadku, gdy sprawca jednym czynem popełnia więcej niż jedno wykroczenie. Jedocześnie stanowić będzie swoistą tarczę dla obywatela przed nazbyt uznaniowym przyznawaniem punktów karnych, które w obecnym stanie prawnym może doprowadzić nawet do przekroczenia granicy 24 punktów poprzez popełnienie tylko jednego czynu.

Rzecznik zwrócił się z prośbą o rozważenie zainicjowania prac legislacyjnych oraz poinformowanie o stanowisku wobec przedłożonego postulatu.