wystąpienie do Ministra Finansów w sprawie terminu do zgłoszenia spadku lub darowizny celem uzyskania tzw. zwolnienia dla osób najbliższych w czasie pandemii COVID-19 z dnia 2025-09-05.
wystąpienie do Ministra Finansów w sprawie terminu do zgłoszenia spadku lub darowizny celem uzyskania tzw. zwolnienia dla osób najbliższych w czasie pandemii COVID-19.
Z analizy skarg wpływających do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wynika, że organy podatkowe nie respektowały obowiązków ustawowych w przypadku uchybienia przez stronę terminu do zgłoszenia spadku lub darowizny celem uzyskania tzw. zwolnienia dla osób najbliższych w czasie pandemii COVID-19.
Stan epidemii obowiązywał w okresie od dnia 20 marca 2020 r. do dnia 16 maja 2022 r. Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacjami kryzysowymi zawierała regulacje mające na celu zapewnienie ochrony obywatelom. Zgodnie z art. 15zzzzzn(2) ust. 1 i 2 ww. ustawy w przypadku stwierdzenia uchybienia przez stronę terminów – w okresie obowiązywania stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 przewidzianych przepisami prawa administracyjnego – organ administracji publicznej zawiadamia stronę o tym uchybieniu. W zawiadomieniu organ administracji publicznej wyznacza stronie termin 30 dni na złożenie wniosku o przywrócenie terminu.
Organy podatkowe konsekwentnie twierdziły, że przywołany przepis ustawy COVID-19 nie ma zastosowania do terminów określonych w prawie podatkowym, w tym do sześciomiesięcznego terminu na zgłoszenie nabycia w drodze spadku lub darowizny w celu skorzystania z tzw. zwolnienia dla osób najbliższych. Tym samym podnosiły, że po upływie materialnego terminu określonego w art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, który nie podlega przywróceniu, obywatel nie może skutecznie domagać się nabycia prawa do zwolnienia podatkowego. Stanowisko to ostatecznie skorygowano w orzecznictwie sądów administracyjnych. Zasadniczo ukształtowało się ono na korzyść podatników.
Według Rzecznika prawidłowe odkodowanie normy prawnej, wynikającej z art. 15zzzzzn(2) ust. 1 ustawy COVID-19, powinno prowadzić do konkluzji, że wolą ustawodawcy było zastosowanie tej regulacji do wszystkich osób, które w czasie stanu epidemii uchybiły terminom, od zachowania których jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed organem administracji publicznej. Bez względu na to, czy terminy te dotyczą wyłącznie przepisów prawa administracyjnego, czy też przepisów prawa podatkowego. Przyjęcie wykładni proponowanej przez organy podatkowe oznacza naruszenie konstytucyjnej zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa.
Według RPO sądy administracyjne trafnie podkreślają, że tworzone w usprawiedliwionym pośpiechu przepisy ustawy COVID-19, których celem była ochrona obywateli w warunkach niepewności i chaosu społecznego, nie powinny być intepretowane przez organy podatkowe w sposób dowodzący ich bezduszności i krótkowzroczności nakierowanej jedynie na cel fiskalny.
Regulacja szczególna określona w art. 15zzzzzn(2) ustawy COVID-19 dawała podstawy do przywrócenia materialnego terminu na zgłoszenie nabycia w drodze spadku lub darowizny w celu skorzystania z tzw. zwolnienia dla osób najbliższych. Przepis ten wprowadził nowe, nieprzysługujące dotąd podatnikom uprawnienie. W konsekwencji w każdym przypadku niezachowania przez stronę terminu określonego w art. 15zzzzzn(2) ust. 1 ustawy COVID-19 organy podatkowe powinny zastosować się do obowiązku zawiadomienia strony i wyznaczenia jej terminu na złożenie wniosku o przywrócenie terminu.
W trosce o ochronę praw podatników Rzecznik zwrócił się do Ministra Finansów z prośbą o zajęcie stanowiska wobec przedstawionego problemu, a także o wskazanie, czy w związku z poruszoną kwestią resort finansów wystosował ewentualne wytyczne do organów podatkowych. Ponadto Rzecznik zwrócił się z prośbą o przekazanie informacji statystycznych na temat liczby przypadków w skali kraju, w których organy podatkowe dopełniły i w których zaniechały realizacji obowiązku zawartego w art. 15zzzzzn(2) ustawy COVID-19 w odniesieniu do terminu na zgłoszenie nabycia w drodze spadku lub darowizny w celu skorzystania ze zwolnienia podatkowego dla osób najbliższych.