wystąpienie do Sekretarza Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w sprawie uwag do projektu ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym z dnia 2025-09-08.
wystąpienie do Sekretarza Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w sprawie uwag do projektu ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym.
Opiniowana ustawa jest odpowiedzią na postulaty zgłaszane m.in. przez Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczące wpisywania do Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym nieletnich, którzy popełnili czyn karalny przeciwko wolności seksualnej i obyczajności. Dotychczasowe przepisy powodowały, że wpis do Rejestru następował automatycznie, wprost z mocy prawa, bez wyraźnego rozstrzygnięcia sądu w wyroku i bez wiedzy obwinionego o dodatkowych konsekwencjach. Projekt ustawy zakłada zmianę tej praktyki. Rozstrzygnięcie w przedmiocie wpisu do Rejestru ma być odtąd zawarte w wyroku sądu, a więc będzie musiało zostać uzasadnione i podlegać kontroli instancyjnej. Jednocześnie przewidziano wyłączenie spod wpisu orzeczeń dotyczących czynów określonych w art. 200 § 1, 3 i 4 k.k. oraz art. 200a § 2 k.k., jeśli dopuściły się ich osoby poniżej 17. roku życia. Projekt obejmuje również usunięcie dotychczasowych wpisów nieletnich dotyczących tych czynów i wprowadza nową procedurę uzupełnienia wyroku o rozstrzygnięcie w przedmiocie wpisu. Ustawa ma wejść w życie po 36 miesiącach od ogłoszenia.
Rzecznik Praw Obywatelskich pozytywnie ocenił kierunek proponowanych zmian, wskazując, że odpowiadają one na wcześniejsze postulaty i służą realizacji zasady sprawiedliwości proceduralnej. RPO zauważył, że dzięki nowym regulacjom osoba skazana uzyska świadomość wszystkich konsekwencji wyroku, a sąd będzie musiał uzasadnić swoje rozstrzygnięcie w zakresie wpisu do Rejestru. Rzecznik podkreślił jednak, że projekt zawiera istotne braki. Najpoważniejsze zastrzeżenie dotyczy ograniczenia ochrony wyłącznie do osób, które popełniły czyn przed ukończeniem 17. roku życia. Zdaniem Rzecznika przepisy powinny obejmować także sprawców w wieku 17 lat, którzy formalnie wciąż są dziećmi i korzystają z dodatkowych gwarancji procesowych, takich jak obrona obligatoryjna czy podkreślenie wychowawczego celu kary. Zwrócono uwagę, że osoby w wieku 16 i 17 lat funkcjonują w tych samych środowiskach szkolnych i rówieśniczych, a konsekwencje wpisu do Rejestru mogą być dla nich wyjątkowo dotkliwe.
Rzecznik wskazał także na problemy wynikające z kolizji przepisów, zwłaszcza art. 200 § 1 k.k. i art. 197 § 4 k.k., których zakresy trudno jednoznacznie rozgraniczyć. W praktyce może to ograniczać znaczenie projektowanych zmian, gdyż sądy będą częściej sięgać po surowszą kwalifikację, nieuwzględnioną w katalogu wyłączeń.
Pozytywnie oceniono samą ideę wprowadzenia obowiązku orzekania o wpisie w wyroku, jednak krytycznie odniesiono się do nowej procedury uzupełniania wyroku w trybie posiedzenia sądu. Rzecznik podkreślił, że wpis do Rejestru nie jest czynnością techniczną, lecz rozstrzygnięciem o istotnych i długotrwałych skutkach dla osoby skazanej i osoby pokrzywdzonej. Dlatego brak orzeczenia w wyroku powinien być traktowany jako uchybienie możliwe do usunięcia jedynie w postępowaniu odwoławczym, a nie w ramach uproszczonej procedury.
Rzecznik skrytykował również długi, 36-miesięczny okres vacatio legis, wskazując, że nie znajduje on dostatecznego uzasadnienia. W jego ocenie analiza kilku tysięcy wpisów w Rejestrze nie wymaga aż trzech lat. Zbyt odległe wejście w życie ustawy osłabia jej cel, którym jest złagodzenie nadmiernych konsekwencji wobec nieletnich.
Rzecznik zwrócił również uwagę na niespójność katalogu przestępstw objętych wpisem. Obecnie wpis przewidziano m.in. za publiczne pochwalanie pedofilii, natomiast poza zakresem ustawy pozostawiono udział w przedstawieniach seksualnych z udziałem małoletniego, mimo że czyn ten ma bezpośrednie i poważniejsze skutki dla ofiar.
W związku z powyższym Rzecznik Praw Obywatelskich poparł ogólny kierunek zmian. Jednocześnie zwrócił się z postulatami: rozszerzenia ochrony także na osoby w wieku 17 lat, rezygnacji z uproszczonej procedury uzupełniania wyroków, skrócenia okresu vacatio legis oraz doprecyzowania katalogu przestępstw objętych wpisem. Rzecznik zwrócił się także z prośbą o przedstawienie stanowiska wobec zgłoszonych uwag i ostatecznego kształtu projektu ustawy.