Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

wystąpienie do Przewodniczącego Komisji Finansów Publicznych w sprawie prac nad projektem ustawy o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (druk nr 1729).

Projektowana ustawa w art. 1 zakłada wprowadzenie zmian w ustawie z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym. Jej art. 22 ust. 12 ma otrzymać brzmienie, zgodnie z którym Państwowa Komisja Egzaminacyjna do spraw Doradztwa Podatkowego ustala i publikuje w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego ds. finansów publicznych wykaz tytułów aktów prawnych stanowiących podstawę opracowywanych pytań i zadań egzaminacyjnych, powołuje i odwołuje spośród swoich członków zespoły do przygotowania pytań i zadań egzaminacyjnych oraz publikuje w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych przykładowe pytania i zadania egzaminacyjne wraz z odpowiedziami. Zgodnie z art. 19 projektowanej ustawy pierwszy wykaz tytułów aktów prawnych oraz przykładowe pytania i zadania egzaminacyjne wraz z odpowiedziami są publikowane nie później niż na 3 miesiące przed wyznaczonym pierwszym terminem części pisemnej lub ustnej egzaminu na doradcę podatkowego, przeprowadzonego na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą i mają zastosowanie do egzaminów na doradcę podatkowego przeprowadzonych po dniu 30 czerwca 2026 r. Zgodnie zaś z art. 20 projektowanej ustawy do egzaminów na doradcę podatkowego przeprowadzanych do dnia 30 czerwca 2026 r. stosuje się wykaz w brzmieniu dotychczasowym, podany do publicznej wiadomości przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, przy czym wykaz ten może być aktualizowany. Zestawy pytań i zadań egzaminacyjnych na poszczególne egzaminy przygotowywane zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, mają zastosowanie do egzaminów na doradcę podatkowego przeprowadzonych po dniu 30 czerwca 2026 r. Jednocześnie, zgodnie z art. 29 projektowanej ustawy, nowe dziedziny egzaminacyjne określone w art. 20 ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się do egzaminów na doradcę podatkowego przeprowadzanych po dniu 30 czerwca 2026 r.

Prezentując projekt ustawy na posiedzeniu Sejmu 8 października 2025 r. Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów wyjaśnił, że obowiązująca od 20 lat formuła egzaminu wyczerpała się i nie przystaje do realiów obecnego świata, o czym świadczy przede wszystkim jego niska zdawalność (ok. 25 procent). Egzamin ten jest w zasadzie jedynym elementem weryfikującym posiadanie odpowiednich kwalifikacji do wykonywania zawodu, a z uwagi na otwartość dostępu do tej grupy zawodowej (brak aplikacji i kierunkowego wyższego wykształcenia), ma to tym bardziej istotne znaczenie. Nowy egzamin będzie wymagał nie, jak dotąd, zapamiętania określonej liczby gotowych odpowiedzi, ale umiejętności poruszania się po przepisach, ich analizowania i przyporządkowywania rozwiązań do konkretnych stanów faktycznych. Projektodawca sięgnął przy tym po doświadczenia innych grup zawodowych.

Projektodawca wskazuje w uzasadnieniu, że zmiana sposobu publikowania informacji o zakresie materiału, którego znajomość będzie wymagana podczas egzaminu na doradcę podatkowego „[…] powinna być rozpatrywana raczej w kategorii zmian metodologii egzaminowania, a w zasadzie przygotowania się do egzaminu, nie zaś zmiany w dostępie do zawodu regulowanego”. Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich dotarły jednak sygnały dotyczące obaw związanych z wprowadzeniem nowych zasad egzaminowania. Wnioskodawcy wskazują, że procedura egzaminacyjna w nowym trybie będzie znacznie bardziej wymagająca, a osoby aktualnie studiujące będą miały za mało czasu na skorzystanie z dotychczasowych zasad egzaminowania, mimo że zgodnie z aktualnie obowiązującymi regulacjami mają 24 miesiące na przygotowanie i skuteczne podejście do egzaminu.

Według Rzecznika zmiany dotykające osób będących w trakcie cyklu kształcenia mogą wywoływać ich wątpliwości co do pewności prawa. Z tych względów ważne jest, aby projektodawca przewidział adekwatny okres przejściowy, podczas którego egzaminy będą przeprowadzane na podstawie zasad dotychczasowych. Mając na uwadze, że proces legislacyjny pozostaje w toku, zaś przyjęty okres przejściowy zakłada zastosowanie zmian już po 30 czerwca 2026 r., w ocenie Rzecznika zasadne wydaje się jego wydłużenie tak, aby zapewnić kandydatom co najmniej rok na właściwe przygotowanie się do egzaminów prowadzonych na nowych zasadach.

RPO zwrócił się z prośbą o uwzględnienie powyższych uwag w trakcie prac nad projektem ustawy i rozważenie wprowadzenia zmian wychodzących naprzeciw dostrzeżonemu problemowi.