Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

skarga nadzwyczajna od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Ze względu na konieczność zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł skargę nadzwyczajną co do całości prawomocnego nakazu zapłaty wydanego 12 października 2020 r. w postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy w G. w sprawie o sygn. akt I C 1804/20.

Sądowi, który wydał zaskarżony nakaz zapłaty, RPO zarzucił naruszenie zasady ochrony konsumenta ustanowionej w art. 76 Konstytucji RP interpretowanej na podstawie art. 9 Konstytucji RP, z uwzględnieniem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczącego przepisów Dyrektywy 93/132.

W ocenie Rzecznika naruszenie to polegało na wydaniu przeciwko osobie pozwanej nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym na podstawie weksla, bez zbadania z urzędu umowy pożyczki, której wykonanie ten weksel zabezpieczał. Nie doszło więc do zapewnienia pozwanej konsumentce, będącej słabszą stroną stosunku prawnego, właściwej ochrony sądowej przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi przedsiębiorcy. Tymczasem na podstawie dokumentów załączonych do pozwu sąd z łatwością mógł ustalić, że stosunkiem podstawowym jest umowa pożyczki zawarta przez przedsiębiorcę z konsumentką, której postanowienia powinny być zbadane przez sąd z urzędu, pod względem ich potencjalnej abuzywności.

RPO zarzucił też naruszenie prawa procesowego, tj. art. 499 pkt 2 Kodeksu postępowania cywilnego w zw. z art. 480 § 2 k.p.c., przez ich niewłaściwe zastosowanie, a także art. 248 § 1 k.p.c. i art. 232 zd. 2 k.p.c. przez zaniechanie ich zastosowania. Wszystkie wymienione w zw. z art. 7 ust. 1 Dyrektywy 93/13,

Według Rzecznika naruszenie to polegało na wydaniu nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym przeciwko pozwanej konsumentce, mimo że w oparciu o treść pozwu oraz dołączonego do niego weksla, deklaracji wekslowej i wypowiedzenia umowy pożyczki, sąd powinien powziąć wątpliwości co do twierdzeń faktycznych przedsiębiorcy służących uzasadnieniu zasadności i wysokości zobowiązania wekslowego konsumentki. W konsekwencji sąd powinien stwierdzić brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym i przekazać sprawę do trybu zwykłego. W jego toku należało z urzędu zobowiązać powoda do przedstawienia treści umowy pożyczki zawartej z osobą pozwaną.

Rzecznik zarzucił ponadto rażące naruszenie prawa materialnego, tj. art. 385 § 1 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 385 § 3 k.c. w zw. z art. 22 k.c. poprzez ich niezastosowanie, w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13. W ocenie RPO naruszenie to polegało na zaniechaniu zbadania treści umowy zawartej między przedsiębiorcą i konsumentką, a w konsekwencji braku kontroli z urzędu abuzywności klauzul umownych zawartych w umowie pożyczki. Doprowadziło to do odmowy przyznania ochrony uprawnionej konsumentce oraz nierozpoznania istoty sprawy przez sąd.

W pierwszej kolejności Rzecznik wniósł o uchylenie w całości przez Sąd Najwyższy nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanym 12 października 2020 r. przez Sąd Rejonowy w G. (sygn. akt I ? 1804/20) ? przekazanie sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania.

Ponadto RPO złożył wniosek ewentualny o stwierdzenie wydania zaskarżonego orzeczenia z naruszeniem prawa oraz wskazanie okoliczności, z powodu których wydane zostało takie rozstrzygnięcie, gdyby Sąd Najwyższy uznał, że ze względu na upływ w chwili orzekania więcej niż 5 lat od dnia uprawomocnienia się zaskarżonego orzeczenia, konieczne jest zastosowanie rozwiązania, o którym mowa w art. 89 § 4 in principio ustawy o Sądzie Najwyższym.

Rzecznik wniósł również o wydanie przez Sąd Rejonowy w G. postanowienia o wstrzymaniu wykonania w całości zaskarżonego nakazu zapłaty wydanego przez ten sąd 12 października 2020 r. w postępowaniu upominawczym (sygn. akt I C 1804/20) do czasu zakończenia postępowania wywołanego wniesieniem niniejszej skargi nadzwyczajnej. RPO wniósł o to z uwagi na grożącą pozwanej niepowetowaną szkodę wynikającą z prowadzonego wobec niej przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w G. postępowania egzekucyjnego pod sygn. akt Km 153/24 (uzasadnienie wniosku o wstrzymanie wykonania w pkt. VII uzasadnienia skargi nadzwyczajnej).

RPO wniósł ponadto o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z dokumentów, składanych jako załączniki do niniejszej skargi nadzwyczajnej, udostępnionych Rzecznikowi przez pozwaną: kopii wydruku szczegółów transakcji bankowej z 21 maja 2019 r. na okoliczność (fakt podlegający wykazaniu) wysokości wypłaconej pożyczki; kopii zaświadczenia Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w G. z 23 maja 2024 r. o dokonanych wpłatach w toku egzekucji przeciwko pozwanej w sprawie o sygn. Km 153/24 na okoliczność (fakt podlegający wykazaniu) prowadzenia postępowania egzekucyjnego wobec pozwanej oraz wysokości zaległości.