zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Sądem Apelacyjnym - w sprawie odmowy dyrekcji szkoły zwracania się do wnioskodawczyni imieniem tożsamościowym oraz żeńskimi zaimkami z dnia 2025-06-25.
zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Sądem Apelacyjnym - w sprawie odmowy dyrekcji szkoły zwracania się do wnioskodawczyni imieniem tożsamościowym oraz żeńskimi zaimkami.
Wnioskodawczyni, osoba transpłciowa z udokumentowaną dysforią płciową, w marcu 2023 r. zwróciła się do dyrektora szkoły z prośbą o posługiwanie się żeńskimi zaimkami, imieniem „W.” oraz formami bezosobowymi. Do wniosku dołączyła zaświadczenia lekarskie.
Dyrektor odmówił, wskazując na brak prawomocnego orzeczenia o ustaleniu płci metrykalnej jako przesłankę do respektowania tożsamości płciowej uczennicy. Zalecił kadrze pedagogicznej używanie danych metrykalnych także w sytuacjach codziennego funkcjonowania. Pomimo ponowionych próśb uczennicy, szkoła nie zmieniła stanowiska.
W maju 2023 r. uczennica wezwała szkołę do zaprzestania naruszania jej dóbr osobistych. W odpowiedzi wskazano, że do naruszenia nie doszło, deklarując ogólnie możliwość wsparcia ze strony personelu.
W czerwcu 2023 r. uczennica wniosła powództwo cywilne. Wyrokiem z 11 października 2024 r. Sąd Okręgowy oddalił powództwo i obciążył ją kosztami procesu.
Rzecznik Praw Obywatelskich przypomina, że prawa osób transpłciowych wynikają z podstawowych zasad godności, równości i zakazu dyskryminacji, które stanowią fundament międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka. Transpłciowość – zgodnie z aktualną wiedzą medyczną z zakresu seksuologii i psychologii – nie jest zaburzeniem psychicznym, a tożsamość płciowa jednostki powinna być respektowana przez instytucje publiczne, w tym szkoły.
Międzynarodowe zobowiązania Polski, w szczególności wynikające z konwencji ONZ, zobowiązują państwo do zapewnienia osobom transpłciowym równego traktowania i ochrony przed dyskryminacją w różnych sferach życia społecznego. Również regionalny system ochrony praw człowieka, tworzony przez Radę Europy, gwarantuje takie prawa – zwłaszcza poprzez art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, chroniący prawo do poszanowania życia prywatnego i tożsamości osobistej. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka jednoznacznie wskazuje, że uzgodnienie płci metrykalnej stanowi istotny element ochrony tożsamości płciowej.
Na poziomie Unii Europejskiej, Trybunał Sprawiedliwości UE oraz Komisja Europejska – m.in. w ramach strategii na rzecz równości osób LGBTIQ – podkreślają konieczność przeciwdziałania dyskryminacji i zapewnienia skutecznych mechanizmów prawnych w zakresie uzgodnienia płci, także w relacjach transgranicznych.
W prawie krajowym tożsamość płciowa, rozumiana jako wewnętrzne poczucie przynależności do danej płci, jest dobrem osobistym podlegającym ochronie na gruncie art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego. Choć pojęcie to nie zostało zdefiniowane ustawowo, jego ochrona została ugruntowana w orzecznictwie sądowym, w oparciu o aktualną wiedzę medyczną oraz stanowisko Światowej Organizacji Zdrowia.
Rzecznik z aprobatą odnosi się do uchwały Sądu Najwyższego z 4 marca 2025 r. (III CZP 6/24), w której doprecyzowano, że w sprawach o ustalenie płci osoby transpłciowej nie jest konieczne pozywanie rodziców. Uchwała ta stanowi istotny krok w kierunku uproszczenia procedury prawnej. Jednocześnie Rzecznik ponownie wskazuje na potrzebę wprowadzenia kompleksowej regulacji ustawowej, która w sposób jasny i jednoznaczny określi procedurę uzgodnienia płci w Polsce oraz zapewni osobom transpłciowym poszanowanie ich tożsamości we wszystkich obszarach życia.