zgłoszenie udziału w postępowaniu z wniosku Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego o podjęcie uchwały wyjaśniającej czy można wznowić postępowanie podatkowe na wniosek strony, jeżeli pojawią się nowe dowody lub okoliczności, które istniały i były znane stronie w trakcie wcześniejszego postępowania, ale strona ich wtedy nie powołała z dnia 2025-07-31.
zgłoszenie udziału w postępowaniu z wniosku Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego o podjęcie uchwały wyjaśniającej czy można wznowić postępowanie podatkowe na wniosek strony, jeżeli pojawią się nowe dowody lub okoliczności, które istniały i były znane stronie w trakcie wcześniejszego postępowania, ale strona ich wtedy nie powołała.
Pierwsza z linii orzeczniczych, opowiadająca się za brakiem możliwości wznowienia postępowania na wniosek strony z powodu ujawnienia nowych okoliczności lub dowodów, jeżeli okoliczności te lub dowody były znane stronie w toku postępowania podatkowego, ale nie powołała ich ona. Argumentując na rzecz takiego stanowiska, optujące za nim składy orzekające akcentują jego zgodność z zasadą trwałości decyzji ostatecznych. Przeciwstawna do opisanej powyżej linia orzecznicza, opowiadająca się za dopuszczalnością wznowienia postępowania w zadanych w rozpatrywanym zagadnieniu okolicznościach, koncentruje się na literalnym brzmieniu art. 240 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej. Stanowi on bowiem o wznowieniu postępowania w warunkach ujawnienia nowych okoliczności lub dowodów istniejących w dacie wydawania decyzji a „nieznanych organowi”, a nie stronie postępowania.
Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stanowisku, że wznowienie na wniosek strony postępowania w sprawie zakończonej decyzją ostateczną na podstawie art. 240 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej następuje niezależnie od tego, czy powołane we wniosku strony nowe okoliczności lub dowody były stronie znane w toku postępowania zwykłego. Rzecznik przychyla się zatem do drugiej z zaprezentowanych we wniosku Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego linii orzeczniczej. Zdaniem Rzecznika kluczowe jest to, czy organ podatkowy wydał decyzję w warunkach pełnej wiedzy o stanie faktycznym sprawy. Jeżeli po czasie okazuje się, że istniały istotne fakty lub dowody, których organ nie znał, to znaczy, że decyzja została wydana bez uwzględnienia całej rzeczywistości. W takim wypadku zasada prawdy materialnej, nakazująca organowi ustalenie rzeczywistego stanu faktycznego, powinna przeważyć nad zasadą trwałości decyzji ostatecznych.
Rzecznik podkreśla, że nie można interpretować przepisów tak, by dodawać do nich elementy, których ustawodawca nie przewidział. Gdyby prawodawca chciał ograniczyć wznowienie do dowodów nieznanych zarówno organowi, jak i stronie, zapisałby to wprost. Skoro takiego zastrzeżenia nie ma, nie ma też podstaw, by pozbawiać podatnika prawa do wznowienia tylko dlatego, że wiedział o dowodzie wcześniej, ale go nie ujawnił.
Ważny jest również argument zaufania do państwa i równości stron. Jeśli przyjąć rygorystyczną interpretację, wówczas podatnik nie mógłby żądać wznowienia, ale organ podatkowy w tej samej sytuacji mógłby wznowić postępowanie z urzędu. Ostatecznie oznaczałoby to, że to od „dobrej woli” urzędników zależałoby, czy sprawa zostanie ponownie rozpatrzona, a obywatel nie miałby żadnego skutecznego narzędzia, by tego dochodzić. RPO uważa, że taki stan rzeczy prowadziłby do nierównego traktowania i osłabiałby zaufanie obywateli do organów podatkowych.
Oczywiście pojawia się argument, że podatnicy mogliby nadużywać tej instytucji – celowo nie zgłaszać wszystkich dowodów w zwykłym postępowaniu, by potem próbować „drugiego podejścia”. Rzecznik nie lekceważy tego problemu, ale podkreśla, że walka z nadużyciami nie może odbywać się kosztem podstawowej treści przepisu. Nadużycia można ograniczać poprzez praktykę sądową i ocenę zachowania strony, ale nie wolno zmieniać sensu ustawy poprzez wykładnię contra legem.
W związku z powyższym, Rzecznik wnosi, by Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale przesądził, że przesłanką wznowienia postępowania podatkowego zakończonego decyzją ostateczną są nowe dowody lub okoliczności, które istniały w dniu wydania decyzji i były nieznane organowi – niezależnie od tego, czy były znane stronie. Taka interpretacja odpowiada nie tylko literalnemu brzmieniu przepisu, ale też lepiej chroni prawdę materialną, konstytucyjną zasadę ponoszenia podatków wyłącznie na podstawie ustawy oraz zasadę zaufania obywatela do państwa.