Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

1. W sprawie stosowania tymczasowego aresztowania.

Rzecznik Praw Obywatelskich przekazał swe spostrzeżenia w związku z prowadzoną w Biurze Rzecznika analizą stosowania przez organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości środków zapobiegawczych, w tym przede wszystkim tymczasowego aresztowania. Uwagi dotyczą zwłaszcza spraw, w których badana jest zasadność zarzutów wnioskodawców dotyczących przedłużania ponad rzeczywistą niezbędność tymczasowego aresztowania, stosowania tego środka zapobiegawczego w sprawach o niewielkim ciężarze gatunkowym, ale także jego niezastosowania w sprawach, gdzie przesłanki wskazujące na potrzebę jego zastosowania wydają się być oczywiste. Poza niespójnością w traktowaniu przez ustawodawcę aresztu tymczasowego na różnych etapach postępowania karnego, unormowanie dotyczące tymczasowego aresztowania po wydaniu przez sąd pierwszej instancji pierwszego wyroku w sprawie (art. 263 § 7 kpk), odbiega od ustalonej linii orzecznictwa Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Mimo, że w powyższym przepisie określony jest czas maksymalny, na który każdorazowo można przedłużyć tymczasowe aresztowanie (nie dłuższy niż sześć miesięcy), to jednak brak sprecyzowanego maksymalnego okresu, do jakiego środek powyższy na tym etapie postępowania może być w sumie stosowany powoduje, że areszt ten może być przedłużany wielokrotnie przez sąd, przed którym sprawa się toczy, jeżeli istnieją "zwykłe" przesłanki uzasadniające jego zastosowanie. Analiza akt spraw skłania do poglądu, że stosowanie bądź odstępowanie od zastosowania tymczasowego aresztowania może budzić w niektórych przypadkach zasadnicze wątpliwości. Odrębnym problemem jest potrzeba bardziej wnikliwego analizowania przez prokuratorów i sędziów zgromadzonego materiału dowodowego w przypadku konieczności podjęcia decyzji o uchyleniu bądź zmianie stosowanego tymczasowego aresztowania na inny środek zapobiegawczy, szczególnie w sytuacji zaistnienia uzasadnionych wątpliwości odnośnie stanu zdrowia podejrzan

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

1. Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości (20.01.2004 r.) stwierdził, iż nowelizacja Kodeksu postępowania karnego w kierunku wprowadzenia maksymalnego okresu trwania tymczasowego aresztowania, niezależnego od czasu prawomocnego zakończenia postępowania byłaby nie tylko zbędna ale wręcz niewskazana. Zmiana ta mogłaby powodować, że oskarżony celowo przewlekając proces doprowadzi do swego uwolnienia przed zakończeniem postępowania. Istotą problemu jest praktyka orzecznicza sądów, na których ciąży powinność takiego procedowania, aby tymczasowe aresztowanie nie przekraczało granic okresu, który można uznać za "rozsądny". Sprawy, w których jest stosowany tymczasowy areszt są kierowane do rozpoznania w pierwszej kolejności i pozostają pod nadzorem przewodniczących wydziałów, prezesów sądów lub nawet Ministra Sprawiedliwości. W Ministerstwie opracowano projekt ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania w rozsądnym terminie sprawy w postępowaniu sądowym, który znajduje się obecnie w Sejmie. Ministerstwo nie gromadzi ani nie opracowuje wyników konsultacji lustracji posiedzeń sądowych w przedmiocie rozpoznawania wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania odbywanych pod przewodnictwem asesorów powierzonych pieczy sędziom konsultantom. Ocena merytoryczna i wnioski co do zasadności wydawanych w tej materii orzeczeń wykraczałyby poza zakres nadzoru sprawowanego przez Ministerstwo.
Inf. 1-3/2004, str. 91