Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

1. W sprawie przeciwdziałania praktykom lichwiarskim.

Skargi w sprawach, z jakimi do Rzecznika zwrócili się w 2005 r. obywatele, których podstawy egzystencji zostały zagrożone w wyniku lichwiarskich praktyk (wyzysku) podmiotów wykonujących usługi finansowe, dają podstawę do zwrócenia się do Ministra Sprawiedliwości o podjęcie działań, które - przy pełnym poszanowaniu niezawisłości sądów i sędziów - zapewnią upowszechnienie i jednolitość dobrej sądowej praktyki orzeczniczej w tego typu sprawach cywilnych, a tym samym realizację "prawa obywateli do wymiaru sprawiedliwości przez sądy". Większość takich spraw jest "załatwiana" przez sądy w trybie przepisów o postępowaniu upominawczym, tj. na posiedzeniach niejawnych bez udziału stron. Pozwani, zwykle ze względu na swoją niewiedzę prawną i nieporadność życiową oraz brak środków na fachową pomoc prawną nie potrafią we właściwy sposób podjąć obrony w takich postępowaniach, zatem tylko w niewielkiej ich części wnoszą w terminie sprzeciwy od nakazów zapłaty.

Mimo kilkakrotnie ponawianych w latach 1994-2003 wystąpień Rzecznika do Premiera oraz kolejnych Ministrów Sprawiedliwości, dopiero w 2004 r. Sejm RP z inicjatyw poselskich podjął prace nad projektami ustaw mających przeciwdziałać temu zjawisku, które ostatecznie zakończyły się uchwaleniem ustawy z dnia 7.07.2005 r. o zmianie Kodeksu cywilnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw, jaka ma wejść w życie z dniem 20.02.2006 r.

Byłoby także celowe, aby w sytuacji, gdy do sądów wpływają pozwy zawierające żądanie zasądzenia odsetek niewspółmiernie wysokich do zobowiązania dłużnika i wskazujących na podejrzenie zaistnienia przestępstwa wyzysku (art. 304 Kodeksu karnego), sądy nie tylko obniżały żądanie wierzycieli, ale także powiadamiały o tym zdarzeniu prokuratora.

Inf. 1-3/2006, str.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

1. Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości (21.02.2006 r.) poinformował, że instrumenty umożliwiające zwalczanie lichwy istnieją zarówno w prawie karnym - art. 304 k.k., jak i w prawie cywilnym - art. 353 (1) oraz art. 58 k.c. Dążenie do ujednolicenia orzecznictwa w tym zakresie jest przedmiotem działań Ministra Sprawiedliwości poprzez szkolenia sędziów, narady i publikacje orzeczeń. Przeciwdziałaniu zjawisku lichwy mają służyć również zmiany art. 359 k.c. wprowadzone ustawą z dnia 7.07.2005 r. o zmianie Kodeksu cywilnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw, które weszły w życie 20.02.2006 r. Przepis art. 359 § 2 (1) k.c. wprowadza maksymalną wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej.
Inf. 1-3/2006, str.