Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie stanowiska Rzecznika Praw Obywatelskich odnośnie projektu ustawy o dostępie do nieodpłatnej pomocy prawnej przyznawanej przez Państwo osobom fizycznym.

Rzecznik Praw Obywatelskich pozytywnie ocenia podjęcie wysiłków zmierzających do polepszenia dostępu najuboższych obywateli do nieodpłatnej pomocy prawnej. Obecny projekt realizuje jednak niewielką część zadań, jakie w poprzednim projekcie nałożono na Biura Pomocy Prawnej - i to przede wszystkim budzi zasadniczą krytykę Rzecznika.

Projekt, koncentrując się na zapewnieniu obywatelom dostępu do pomocy prawnej świadczonej na etapie przedsądowym, pomija pozostałe komponenty systemu udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej przez państwo, do którego zaliczyć można także zwolnienie z opłat sądowych oraz finansowanie przez państwo zastępstwa procesowego osoby ubogiej. Sprzeciw budzi całkowita akceptacja dotychczas funkcjonującego systemu udzielania pomocy prawnej z urzędu, zwłaszcza iż uwagi krytyczne w tej kwestii zgłaszał wielokrotnie nie tylko Rzecznik Praw Obywatelskich, ale także organizacje społeczne i środowiska prawnicze.

O zwolnieniu od kosztów sądowych i przyznaniu pomocy prawnej z urzędu orzekają sądy. Wydaje się że odjęcie sądom tych zadań usprawniłoby wykonywanie przez nie funkcji ściśle związanych z wymiarem sprawiedliwości. RPO zwraca uwagę również na brak efektywnej kontroli jakości pomocy świadczonej przez pełnomocników z urzędu.

Zgodnie z projektem ustawy, o przyznaniu pomocy prawnej miałby decydować wyłącznie świadczeniodawca. Odmowa udzielenia pomocy prawnej jest ostateczna i niezaskarżalna, co budzi zastrzeżenia Rzecznika. Nie ma też możliwości rzetelnej weryfikacji stanu majątkowego osoby ubiegającej się o pomoc.

Pismo do Ministra Sprawiedliwości - prośba o przedstawienie aktualnego stanu prac nad przygotowywaną przez Radę Ministrów autopoprawką do wcześniejszego projektu ustawy.