Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie finansowania tzw. ratowniczych prac archeologicznych (sygn. akt K 20/07).

Rzecznik skierował wniosek o stwierdzenie niezgodności art. 31 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 73 Konstytucji RP. Obecnie ciężar opłacenia koniecznych badań archeologicznych spoczywa na inwestorze, a więc na ogół na właścicielu bądź użytkowaniu wieczystym nieruchomości, której obszar pokrywa się z obszarem stanowiska archeologicznego. Na tę osobę przerzucony został ponadto obowiązek pokrycia wszelkich kosztów związanych z udokumentowaniem przeprowadzonych badań. Według Rzecznika jest to zbyt daleko idąca ingerencja w prawa majątkowe, zwłaszcza w prawo własności. Uwagę zwraca to, że państwo zostało zwolnione z partycypowania w kosztach badań archeologicznych i ich dokumentacji. Tymczasem to właśnie organy władzy publicznej są adresatami obowiązku zapewnienia dostępu do dóbr kultury (art. 73 konstytucji RP). W tej sytuacji istotne zastrzeżenia budzi całkowite przeniesienie ciężaru finansowania ratowniczych prac archeologicznych na podmioty, które chciałyby wykonać roboty budowlane na nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków albo objętej ochroną konserwatorską lub też zamierzają przedsięwziąć działania związane z prowadzeniem gospodarki leśnej na obszarze stanowiska archeologicznego. Kwestionowana regulacja, jako nie zapewniająca takiego stopnia ochrony, jaki jest przewidziany dla konstytucyjnych praw i wolności, a zwłaszcza dla prawa własności, a nadto nie oparta na odpowiednim wyważeniu (proporcji) interesu publicznego i prywatnego, powinna zostać pozbawiona mocy obowiązującej.