Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie lustracji (sygn. akt K 26/07).

Idea lustracji i rozliczenia z przeszłością nie może być kwestionowana. Nie można jednak zaakceptować niektórych rozwiązań nowej ustawy sprzecznych z zasadami demokratycznego państwa prawa. Ustawodawca bardzo szeroko określił krąg osób zobowiązanych do złożenia oświadczenia lustracyjnego, który nie daje się precyzyjnie ustalić. Ustawa nie zapewnia tym osobom rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie. Obowiązek lustracyjny nałożony na osoby prywatne, które nie wykonują władzy publicznej, nie jest konieczny w demokratycznym państwie prawnym. Konsekwencją niezłożenia oświadczenia jest zakaz pełnienia funkcji publicznej przez 10 lat, co w przypadku tych osób oznacza zakaz wykonywania zawodu. Stwarza to wątpliwości co do zgodności przyjętych rozwiązań z konstytucyjną zasadą ochrony życia prywatnego. Niezłożenie w terminie oświadczenia lub stwierdzenie przez sąd tzw. kłamstwa lustracyjnego w przypadku dziennikarzy spowoduje zakaz wykonywania zawodu i publikowania przez okres 10 lat, co jest sprzeczne z konstytucyjną wolnością słowa. Natomiast pozbawienie w analogicznej sytuacji naukowców prawa publikowania wyników badań naukowych przez 10 lat, stanowi nie dającą się zaakceptować ingerencję w konstytucyjną wolność badań naukowych. Biuro Lustracyjne IPN zostało upoważnione do decydowania o umieszczeniu danych osobowych w katalogu współpracowników organów bezpieczeństwa. Osoby, których dane osobowe znajdą się w katalogu mają prawo wystąpić do sądu lustracyjnego, jednak orzeczenie stwierdzające, że osoba ta nie była współpracownikiem, nie spowoduje wykreślenia opublikowanych informacji z katalogu IPN. Niezłożenie w terminie oświadczenia przez sędziego grozi pozbawieniem urzędu przez sąd dyscyplinarny, mimo iż art. 180 Konstytucji stanowi, że może to nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu.

Rzecznik wniósł dnia 27.04.2007 r. o połączenie do wspólnego rozpoznania sprawy z wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich (sygn. akt K 5/07) ze sprawą z wniosku grupy posłów na Sejm oraz z wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich (sygn. akt K 2/07).