Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego w sprawie rozpoznawania zażalenia na zatrzymanie w sytuacji śmierci osoby zatrzymanej.

W toku podjętych przez Rzecznika działań w sprawie śmierci p. Barbary Blidy zarysował się problem dotyczący rozpoznawania zażalenia na zatrzymanie (lub na postanowienie prokuratora o zatrzymaniu). Mianowicie przepisy regulujące tę kwestię mogą być zinterpretowane w ten sposób, iż śmierć zatrzymanej osoby podejrzanej uniemożliwia rozpoznanie takiego zażalenia a ponadto, iż osoby najbliższe zatrzymanej nie są uprawnione do składania zażalenia na zatrzymanie w sytuacji, gdy osoba zatrzymana zmarła podczas lub w wyniku podejmowanych wobec niej działań.

Przepisy kodeksu postępowania karnego dotyczące zażalenia na zatrzymanie znajdują zastosowanie nie tylko do zatrzymania "procesowego", dokonywanego na podstawie przepisów rozdziału 27 k.p.k., ale także do zatrzymań o charakterze nieprocesowym (na podstawie na przykład art. 15 ust. 1 pkt 2a 3 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, czy art. 40 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości).

Art. 41 ust. 2 Konstytucji RP daje każdemu pozbawionemu wolności nie na podstawie wyroku sądowego prawo do odwołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia. Przepisy kodeksu postępowania karnego ustanawiające zasady zażalenia na zatrzymanie stanowią wprowadzenie w życie wskazanej normy konstytucyjnej na poziomie ustawowym.

Rzecznik zwrócił się o rozważenie możliwości podjęcia działań legislacyjnych mających na celu wprowadzenie do Kodeksu postępowania karnego zmian, które: po pierwsze - umożliwiłyby następcom prawnym zatrzymanego, zmarłego w toku zatrzymania, uruchomienie kontroli sądowej tej formy pozbawienia wolności oraz po drugie - wyłączyły możliwość umorzenia postępowania w przedmiocie zażalenia na zatrzymanie ze względu na śmierć podejrzanego.