Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Oświadczenie w sprawie ratyfikacji Traktatu Reformującego Unię Europejską (Traktatu Lizbońskiego).

Rzecznik otrzymał szereg skarg od obywateli zaniepokojonych trybem przygotowań do ratyfikacji Traktatu, w których zarzucają zwłaszcza brak działań władz publicznych mających na celu informowanie społeczeństwa o treści i znaczeniu Traktatu oraz nieuzasadnione tempo realizacji wymaganych dla ratyfikacji czynności.

Warunkiem wejścia w życie Traktatu jest jego ratyfikacja, przeprowadzona zgodnie z wewnętrznymi przepisami konstytucyjnymi każdego państwa członkowskiego. Zgodnie z Konstytucją RP, na ratyfikację umowy międzynarodowej, na podstawie której następuje przekazanie organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach (co następuje w przypadku Traktatu Lizbońskiego), powinna zostać wyrażona zgoda w trybie określonym w uchwale Sejmu, tj. w ustawie, uchwalonej przez Parlament kwalifikowaną większością głosów, albo w drodze referendum ogólnokrajowego.

Ze względu na wagę podejmowanych zobowiązań wydaje się wskazane uzyskanie zgody na ratyfikację Traktatu w referendum ogólnokrajowym. Rzecznik podkreślił, iż Parlament mógłby samodzielnie podjąć decyzję w tej sprawie, o ile wcześniej obywatele zostaliby zapoznani z treścią Traktatu, i o ile odbyłaby się debata publiczna wyjaśniająca znaczenie jego kluczowych postanowień.

Obawy podnoszone przez przeciwników referendalnego trybu podejmowania decyzji nie wydają się zasadne. W szczególności, zgodnie z ustawą z dnia 14.03.2003r. o referendum ogólnokrajowym, jeżeli wynik referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej jest niewiążący - czyli w przypadku, gdy nie weźmie w nim udziału więcej niż połowa uprawnionych - Sejm może ponownie podjąć uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację tej umowy. W ocenie Rzecznika referendum byłoby ważnym elementem przyczyniającym się do wzmocnienia etosu obywatelskiego w Po