Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie niektórych przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (sygn. akt K 8/08).

Rzecznik zakwestionował zgodność z Konstytucją dwóch instytucji odnoszących się do obrotu nieruchomościami rolnymi, wprowadzonych do systemu prawnego przez ustawę o kształtowaniu ustroju rolnego. Chodzi o prawo przejęcia zawarte w art. 4 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz prawo odkupu wprowadzone przez tę ustawę, a zawarte w art. 29 ust. 5 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Prawo przejęcia (wykup) pozwala na przejęcie przez Agencję Nieruchomości Rolnych każdej nieruchomości rolnej (z kilkoma wyjątkami), której własność przenoszona jest w drodze umowy innej niż sprzedaż. Przepis o przejęciu jest nieprecyzyjny, nie spełnia wymogów poprawnej legislacji. Nadto może wprowadzać niekonstytucyjne zróżnicowanie sytuacji prawnej podmiotów dokonujących obrotu nieruchomościami rolnymi, w zależności od przyjętej metody przeniesienia własności. Prawo odkupu pozwala natomiast na odkupienie przez ANR nieruchomości rolnej w ciągu 5 lat od jej sprzedaży. Konstytucyjne przesłanki ograniczenia prawa własności nie zostały tu zachowane, gdyż cel i powody tak dotkliwej ingerencji w prawo własności ustawodawca pozostawił w wyłącznej gestii ANR. Kwestionowany przepis narusza także zasadę przyzwoitej legislacji oraz zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Między Agencją a nabywcami nieruchomości rolnych coraz częściej dochodzi do sporów. Z treści pism kierowanych do Rzecznika wynika bowiem, że Agencja korzysta z przyznanego jej uprawnienia w celach spekulacyjnych, odkupując ziemię po cenach sprzedaży sprzed kilku lat i odsprzedając ją po cenie znacznie wyższej.