Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Zgłoszenie udziału Rzecznika Praw Obywatelskich w postępowaniu w sprawie skargi konstytucyjnej Kazimiery i Andrzeja C., dotyczącej ograniczenia prawa do dwuinstancyjnego postępowania przed sądami administracyjnymi (sygn. akt SK 8/09).

Rzecznik przedstawił następujące stanowisko: art. 174 i art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi są niezgodne z art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Największe zastrzeżenia budzą podstawy kasacyjne określone w art. 174 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny podjął liczne próby racjonalizacji podstaw kasacyjnych i ich adaptacji, często wbrew wyraźnemu gramatycznemu brzmieniu przepisów art. 174 p.p.s.a., na grunt postępowania sądowoadministracyjnego. Jednakże próby te prowadzą często do odmiennych rozstrzygnięć dotyczących rozumienia podstaw kasacyjnych, czyniąc w istocie nieprzewidywalnym dla stron sam proces rozpoznawania skargi kasacyjnej. Zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. Strony mogą natomiast przytaczać nowe uzasadnienie podstaw kasacyjnych. W związku z tym co do zasady, Naczelny Sąd Administracyjny jest związany granicami skargi kasacyjnej zarówno w zakresie przedmiotu zaskarżenia jak też - co jest najbardziej istotne w niniejszej sprawie - w zakresie podstaw kasacyjnych. Stąd też, nawet wówczas, gdy fakty i twierdzenia skarżącego wskazują na naruszenie również innych przepisów, Naczelny Sąd Administracyjny nie jest uprawniony do ich rozpoznania. Zaskarżone przepisy w sposób niedopuszczalny ograniczają prawo stron postępowania sądowoadministracyjnego do dwuinstancyjnego postępowania przed sądami administracyjnymi. Objęte skargą konstytucyjną przepisy p.p.s.a. pozostają w kolizji z art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji, bowiem czynią wyjątkiem merytoryczne rozpoznanie sprawy przez sąd odwoławczy.

W piśmie procesowym z dnia 1 lutego 2010 r. Rzecznik cofnął swoje przystąpienie do tego postępowania.

Rzecznik zgodził się ze stanowiskiem przedstawionym w piśmie procesowym z dnia 8 grudnia 2009 r. przez Prokuratora Generalnego, że przyjęte w uchwale pełnego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 października 2009 r. rozumienie art. 174 oraz art. 183 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi czyni ze skargi kasacyjnej skuteczny środek odwoławczy, który umożliwia ocenę prawidłowości orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego w trzech płaszczyznach, tj. prawidłowości oceny zgodności działania organu administracji z prawem materialnym, prawidłowości oceny dochowania przez organ wymaganej prawem procedury oraz prawidłowości oceny przestrzegania przez organ reguł ustrojowych. Budząca wątpliwości konstytucyjne praktyka orzecznicza dotycząca wykładni art. 174 i art. 183 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi została skorygowana w kierunku zgodnym z Konstytucją i nastąpiło to w kwalifikowany sposób, tj. uchwałą pełnego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego. Należy w związku z tym uznać, iż w procesie wykładni prawa został osiągnięty rezultat możliwy do zaakceptowania z punktu widzenia standardów konstytucyjnych. Nie zachodzi w związku z tym potrzeba ochrony Konstytucji poprzez stwierdzenie niezgodności z nią objętych skargą konstytucyjną przepisów prawa.