Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego w sprawie problemu prawidłowego ukształtowania sądownictwa wojskowego w polskim systemie prawnym.

Opisany problem znalazł się w zainteresowaniu Rzecznika w związku z napływającymi skargami. Zgodnie z art. 652 k.p.k., w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych orzekają stosownie do zakresu właściwości wojskowy sąd garnizonowy, wojskowy sąd okręgowy, Sąd Najwyższy - Izba Wojskowa. Izba ta nie tylko rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wydanych w I instancji w sądzie okręgowym, ale również kasacje od prawomocnych wyroków tych sądów i własnych. Właściwością wojskowego sądu okręgowego objęci są wszyscy oskarżeni będący oficerami starszymi. Na mocy art. 430 § 1 k.p.k. sąd odwoławczy pozostawia bez rozpoznania przyjęty środek odwoławczy, jeżeli zachodzą okoliczności określone w art. 429 § 1 albo jeżeli przyjęcie tego środka nastąpiło na skutek niezasadnego przywrócenia terminu. Przepis § 2 stwierdza, iż na postanowienie przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego, chyba że zostało wydane przez Sąd Najwyższy. Oficerowie starsi, kierujący apelację do Sądu Najwyższego pozbawieni są możliwości wywiedzenia zażalenia na postanowienie, o którym mowa w art. 430 § 1 k.p.k. Znajdują się zatem w pozycji gorszej, aniżeli oficerowie młodsi. Powstaje zatem wątpliwość, czy takie zróżnicowanie znajduje uzasadnienie konstytucyjne. Wątpliwości co do zgodności z konstytucyjną zasadą równości wzbudza także rozwiązanie, zgodnie z którym właściwość sądu wojskowego określona jest zajmowanym stanowiskiem w chwili wszczęcia przeciwko oskarżonemu postępowania karnego, niezależnie od kategorii i rodzaju popełnionego czynu przestępnego. Warto rozważyć też wprowadzenie regulacji przydzielającej nadzór judykacyjny nad sądami wojskowymi Izbie Karnej Sądu Najwyższego. Rzecznik zwrócił się o przedstawienie stanowiska w sprawie.