Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie unormowania instytucji przedawnienia roszczeń odszkodowawczych skierowanych przeciwko Skarbowi Państwa.

Zdaniem Rzecznika obecne ukształtowanie instytucji przedawnienia roszczeń deliktowych może prowadzić do tego, że konstytucyjne prawo jednostki do wynagrodzenia szkody, która spowodowana została bezprawnym działaniem organów władzy publicznej, stanie się gwarancją iluzoryczną. Zarówno na tle poprzednio obowiązującego stanu prawnego (art. 160 k.p.a.), jak i obecnej regulacji (art. 417(1) § 2 k.c.), niezbędnym warunkiem odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa jest przeprowadzenie postępowania nadzorczego (art. 156 i nast. k.p.a.), w którym stwierdza się niezgodność z prawem decyzji administracyjnej. Dopiero po uzyskaniu przez stronę tej formy tzw. prejudykatu, otwiera się dla niej możliwość dochodzenia roszczeń cywilnoprawnych od Skarbu Państwa. Jednocześnie przedawnienie roszczeń odszkodowawczych w stosunku do Skarbu Państwa następuje na zasadach ogólnych, przewidzianych przez art. 442(1) k.c. Przepis ten, a także dawny art. 442 k.c. przewiduje dziesięcioletni termin przedawnienia roszczeń (od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę). Tymczasem strona postępowania nie zawsze może zapobiec jego przewlekłości. W rezultacie wszelkie roszczenia odszkodowawcze związane z wadliwą decyzją administracyjną wydaną przed więcej niż 10 laty, są obecnie przedawnione. W ocenie Rzecznika należałoby wprowadzić regulację prawną, która w sposób szczególny regulowałaby termin przedawnienia roszczeń z art. 417(1) § 2 k.c. Powinien on zostać powiązany z datą prawomocności (bądź ostateczności) orzeczenia, potwierdzającego bezprawność działania władzy publicznej. Taka konstrukcja prawna zapewni realną możliwość korzystania z prawa przewidzianego przez art. 77 ust. 1 Konstytucji. Rzecznik zwrócił się o przedstawienie stanowiska w sprawie.