Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie dopuszczalności zażalenia na postanowienie Sądu Najwyższego o zastosowaniu środka zapobiegawczego.

Rzecznik Praw Obywatelskich w ramach sprawowanej działalności, mającej na celu ochronę praw i wolności obywatelskich, spotkał się z problemem dopuszczalności zażalenia na postanowienie Sądu Najwyższego o zastosowaniu środka zapobiegawczego w postępowaniu kasacyjnym, wydane na podstawie art. 538 § 2 k.p.k. Z uwagi na istniejące w tej kwestii rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego, Rzecznik uważa, że konieczne jest ich rozstrzygnięcie w drodze odpowiednich zmian legislacyjnych. Zasadnym byłoby wprowadzenie przepisu dopuszczającego zażalenie na postanowienie Sądu Najwyższego wydane na podstawie art. 538 § 2 k.p.k. Zastosowanie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania wkracza w sposób oczywisty w konstytucyjnie chronioną wolność osobistą człowieka. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wskazuje się, że "uregulowania ustawowe, na podstawie których możliwe jest pozbawienie wolności, muszą spełniać najwyższe wymagania, szczególnie co do stopnia precyzji. Ponadto, konstytucyjnie chronionym prawem w zakresie tymczasowego aresztowania jest prawo do dwuinstancyjnego postępowania (art. 78 i 176 Konstytucji RP). Z art. 78 zd. 1 Konstytucji RP można wywieść skierowany do prawodawcy postulat takiego kształtowania procedury, aby w miarę możliwości przewidziane w niej było prawo wniesienia przez stronę środka zaskarżenia. Odnosząc się do wynikającego z art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji RP prawa do zaskarżenia niekorzystnego orzeczenia do sądu wyższej instancji Trybunał podkreślił w wyroku z dnia 12 marca 2002 r., że przewidziana w Konstytucji RP możliwość wprowadzania wyjątków od tej zasady nie oznacza dowolności, a wprowadzane wyjątki muszą być uzasadnione. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się o przedstawienie stanowiska w sprawie.