Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie ponownego ustalania prawa do emerytury lub renty.

Rzecznik Praw Obywatelskich jest adresatem licznych skarg, pochodzących od osób, które po wielu latach otrzymywania świadczenia zostają pozbawione uprawnień do emerytury lub renty na podstawie art. 114 ust. 1 i la ustawy z dnia z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wprowadzenie do obrotu prawnego art. 114 ust. la ustawy o emeryturach i rentach z FUS w istotny sposób zmieniło sytuację prawną w zakresie trwałości decyzji wydawanych w sprawie świadczeń emerytalnych i rentowych. Po uprawomocnieniu się decyzji podstawę do jej weryfikacji przez organ rentowy stanowią bowiem nie tylko nowe dowody lub ujawnione okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, lecz również odmienna ocena dowodów, które były poprzednio brane pod uwagę przy wydawaniu decyzji. Przyjęcie, że art. 114 ust. la ustawy emerytalnej nawet po upływie wielu lat przyznaje organowi rentowemu kompetencję do wszczęcia postępowania z urzędu wyłącznie w oparciu o odmienną ocenę wcześniej przedłożonych dowodów w ocenie Rzecznika narusza zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa, wynikającą z art. 2 Konstytucji RP. Także Sąd Najwyższy w ostatnio podejmowanych orzeczeniach wskazuje, że w sytuacji gdy po uprawomocnieniu się decyzji przyznającej prawo do emerytury nie przedstawiono nowych dowodów, istniejących przed dniem wydania tej decyzji, a nieznanych w tym dniu organowi rentowemu, to organ rentowy nie może z urzędu wszcząć postępowania o ponowne ustalenie prawa do świadczeń w trybie art. 114 ust. la w związku z ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o zajęcie stanowiska w kwestii możliwości zmiany przez organy rentowe praktyki stosowania regulacji prawnej, dotyczącej ponownego ustalenia prawa do emerytury lub renty.