Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie kompensaty państwowej dla ofiar przestępstw z dnia 2012-07-03.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie kompensaty państwowej dla ofiar przestępstw.
W zainteresowaniu Rzecznika pozostaje problematyka dotycząca kompensaty państwowej przyznawanej ofiarom przestępstw. Analiza przepisów ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw, a także praktyki orzeczniczej sądów nasuwa wnioski, że ustawa ta nie tylko nie przewiduje skutecznej pomocy dla ofiar przestępstw, ale często powoduje wtórną wiktymizację pokrzywdzonych. Jak wskazują wyniki badań przeprowadzonych przez Prokuraturę Generalną, średniorocznie sądy rozpatrywały zaledwie 96 wniosków, w tym w około 30 sprawach przyznawały kompensatę. Badania ujawniły liczne nieprawidłowości. Prokurator, będący uczestnikiem postępowania, często jest rzecznikiem interesów Skarbu Państwa. Może złożyć wniosek o przyznanie kompensaty, jednak w badanym okresie zrobił to tylko raz. Ustawa nie przewiduje możliwości złożenia wniosku o przyznanie kompensaty przez osobę najbliższą w sytuacji, gdy ofiara w wyniku przestępstwa stała się całkowicie niesprawna, bez kontaktu, a jednocześnie nie została ubezwłasnowolniona. W praktyce sprawy toczyły się najczęściej w trybie procesowym, mimo iż ustawa przewiduje postępowanie nieprocesowe cywilne. Osoby ubiegające się o kompensatę były przesłuchiwane, w sprawach występowali liczni świadkowie, postępowania trwały bardzo długo, a ich koszty były dwukrotnie wyższe od przyznanej kompensaty. Ponadto ofiary przestępstw nie mogą obecnie otrzymać zaliczki na pokrycie kosztów związanych z usuwaniem szkód powstałych wskutek przestępstwa, np. kosztów leczenia. Należałoby rozważyć zmianę trybu przyznawania kompensaty na tryb administracyjny. Zastanowić należy się też nad rozwiązaniem, które wyeliminowałoby uznaniowość kwoty przyznanej tytułem kompensaty. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o poinformowanie, czy przewidywane są prace legislacyjne stanowiące rozwiązanie opisanego problemu.
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości (24.10.2012 r.) podziela pogląd Rzecznika, że ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw jest praktycznie wykorzystywana w niewystarczającym stopniu. W związku z tym rozpoczęto prace nad zmianą regulacji, co zostanie zapoczątkowane stworzeniem projektu założeń ustawy zmieniającej tę obowiązującą obecnie. Co prawda działania te zostały czasowo wstrzymane, ze względu na resortowy harmonogram prac legislacyjnych, ale zostaną podjęte w jak najszybszym czasie.
Oprócz zmian legislacyjnych, Ministerstwo podejmuje działania informacyjne, mające na celu upowszechnienie wiedzy o kompensacie i możliwościach jej uzyskania, zarówno wśród pokrzywdzonych, jak i osób zawodowo zajmujących się ofiarami przestępstw. W styczniu 2012 r. rozpoczęto wprowadzanie założeń projektu "Wzmacnianie i rozbudowa Sieci Pomocy Ofiarom Przestępstw w Polsce", finansowanego z grantu Komisji Europejskiej. Obejmuje on szkolenia dla sędziów, prokuratorów, kuratorów sądowych, funkcjonariuszy Policji oraz pracowników socjalnych dotyczące tematyki państwowej kompensaty dla ofiar przestępstw.