Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie rozważenia wprowadzenia zmian do przepisów rozporządzeń w celu umożliwienia dostosowania formy egzaminów dla tłumaczy przysięgłych oraz egzaminów wstępnych i kończących aplikację ogólną, adwokacką, radcowską i notarialną do potrzeb osób z niepełnosprawnościami z dnia 2012-08-27.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie rozważenia wprowadzenia zmian do przepisów rozporządzeń w celu umożliwienia dostosowania formy egzaminów dla tłumaczy przysięgłych oraz egzaminów wstępnych i kończących aplikację ogólną, adwokacką, radcowską i notarialną do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
Do Rzecznika zwróciła się osoba z niepełnosprawnością podnosząc problem faktycznej dyskryminacji wynikającej z braku regulacji umożliwiających dostosowanie formy egzaminu radcowskiego do jej indywidualnych potrzeb. Zagadnienie to należy rozpatrywać w kontekście wszystkich egzaminów zarówno wstępnych, jak i kończących aplikację ogólną, adwokacką, radcowską i notarialną w których nie przewidziano rozwiązań dostosowujących ich formę do potrzeb osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Rozwiązania takie nie są również przewidziane podczas egzaminów na tłumaczy przysięgłych. Przebieg poszczególnych egzaminów regulują odpowiednie przepisy ustaw i rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości. Forma egzaminu powinna być dostosowana do stopnia i rodzaju niepełnosprawności osoby do niego przystępującej. Regulacja w tej materii powinna być kompleksowa i uwzględniać możliwość wydłużenia czasu egzaminu, alternatywne formy zapoznawania się z treścią pytań i kazusów, a także sposób udzielania odpowiedzi przez osoby nie mogące pisać. Brak regulacji dostosowujących formę poszczególnych egzaminów do potrzeb osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności należy uznać za niezgodny z Konwencją Narodów Zjednoczonych z dnia 13 grudnia 2006 r. o Prawach Osób Niepełnosprawnych. Stan taki jest też niezgodny z zasadą równości, określoną w art. 32 Konstytucji RP, a także z art. 65 Konstytucji RP, zapewniającym każdemu wolność wyboru i wykonywania zawodu. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o rozważenie dokonania zmian w aktach prawnych, w celu umożliwienia dostosowania formy egzaminów do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
Minister Sprawiedliwości (24.09.2012 r.) podziela opinię zawartą w wystąpieniu Rzecznika, że stan prawny regulujący tryb zdawania prawniczych egzaminów zawodowych wymaga przeanalizowania i wprowadzenia koniecznych modyfikacji. Wymagane podczas egzaminu czynności związane z odczytaniem pytań oraz zapisaniem rozwiązań zajmują więcej czasu w przypadku osób niepełnosprawnych, a więc należałoby odpowiednio wydłużyć trwanie egzaminu, w celu zapewnienia równych szans w otrzymaniu uprawnień zawodowych. W celu unormowania tej sytuacji rozpoczęto prace nad projektami nowelizacji odpowiednich rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości, w zakresie unormowań odnoszących się do czasu trwania egzaminów regulowanych tymi rozporządzeniami. Projektowane nowelizacje zakładają wydłużenie o połowę czasu trwania egzaminów w przypadku osób niepełnosprawnych w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Projekty nowelizacji zostały przedstawione do konsultacji społecznych, przy których nie wniesiono uwag co do konieczności dalej idącej modyfikacji sposobu egzaminowania osób niepełnosprawnych.
Niemniej jednak Minister zauważa, że wiele zawodów prawniczych musi być wykonywanych przez osoby będące w stanie samodzielnie odczytać tekst, wysłuchać zeznań czy też przyjąć oświadczenie. Tak więc osoby z niektórymi typami niepełnosprawności nie mogą pracować jako sędzia, prokurator czy notariusz, a nawet tłumacz przysięgły. W przypadku tych grup zawodowych obowiązki służbowe wymagają pracy z szeregiem dokumentów pisemnych, oceny ich autentyczności, złożenia własnoręcznego podpisu, błyskawicznego reagowania pod wpływem stresu itp. W związku z tym nie jest możliwe dokonanie kompleksowej nowelizacji zasad zdawania egzaminów zawodowych. Jedynym dostępnym rozwiązaniem jest nowelizacja niektórych rozporządzeń, nad którą prace są obecnie prowadzone.