Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie przepisów uprawniających przedstawicieli organizacji społecznych do udziału w postępowaniu karnym z dnia 2012-10-01.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie przepisów uprawniających przedstawicieli organizacji społecznych do udziału w postępowaniu karnym.
Na tle badanych w Biurze RPO skarg ujawnił się ogólny problem dotyczący przepisów uprawniających przedstawicieli organizacji społecznych do udziału w postępowaniu karnym. W ocenie Rzecznika zachodzi sprzeczność pomiędzy § 1 a § 3 art. 90 k.p.k. Przesłankami dopuszczenia przedstawicieli organizacji społecznych w postępowaniu sądowym, w myśl § 1 cyt. art. 90 k.p.k. są "ochrona interesu społecznego lub ważnego interesu indywidualnego". Natomiast literalne brzmienie § 3 art. 90 k.p.k. nakłada na sąd obowiązek oceny dopuszczalności udziału przedstawiciela organizacji społecznej biorąc pod uwagę zupełnie inne kryterium, tj. "interes wymiaru sprawiedliwości." Obowiązujące kryteria dopuszczalności udziału przedstawicieli organizacji społecznych w postępowaniu karnym są niejasne. Wydaje się, że potrzebna jest zmiana brzmienia § 3 art. 90 k.p.k., która wyeliminowałaby wewnętrzną sprzeczność art. 90 k.p.k. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się o dokonanie analizy poruszonej problematyki i poinformowanie o zajętym stanowisku w sprawie.
Minister Sprawiedliwości (25.10.2012 r.) poinformował, że zgodnie z art. 90 § 1 k.p.k. w postępowaniu sądowym do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego udział w postępowaniu może zgłosić przedstawiciel organizacji społecznej, jeżeli zachodzi potrzeba ochrony interesu społecznego lub ważnego interesu indywidualnego, objętego zadaniami statutowymi tej organizacji, w szczególności ochrony wolności i praw człowieka. Stosownie zaś do art. 90 § 3, sąd dopuszcza przedstawiciela organizacji społecznej, jeżeli leży to w interesie wymiaru sprawiedliwości. Ostatni z cytowanych przepisów w istocie rzeczy określa podstawowy, merytoryczny warunek dopuszczenia przez sąd przedstawiciela organizacji społecznej do udziału w postępowaniu karnym. Pojęcie "interesu wymiaru sprawiedliwości" nie zostało sprecyzowane w ustawie procesowej, która posługuje się nim obecnie - poza art. 90 § 3 k.p.k. - jedynie w art. 590-592 k.p.k. regulujących zasady przejęcia i przekazania ścigania karnego, w każdym z tych przypadków w formie przesłanki pozytywnej.
W ciągu wielu lat obowiązywania instytucji przedstawiciela organizacji społecznej przyjęło się rozumienie przesłanki określonej w art. 90 § 3 k.p.k. w sposób, któremu wyraz dał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 września 1980 r. SN podkreślił, że jedynym warunkiem dopuszczenia przedstawiciela społecznego do udziału w postępowaniu sądowym jest - poza warunkami formalnymi - uznanie sądu, że udział ten leży w interesie wymiaru sprawiedliwości, przy czym "badając, czy warunek ten jest spełniony (
) sąd powinien rozważyć, czy udział przedstawiciela społecznego w konkretnym postępowaniu sądowym byłby sprzeczny z interesem wymiaru sprawiedliwości." Pogląd ten nie budzi wątpliwości tak w orzecznictwie, jak i w doktrynie. W ocenie Ministra, z uwagi na fakt, że przepis w brzmieniu dotychczasowym obowiązuje od wielu lat i utrwaliło się jego prawidłowe rozumienie, dla właściwego funkcjonowania instytucji nie jest niezbędne dokonanie nowelizacji k.p.k.