Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie dostępu do akt postępowania karnego rodzica, który nie został dopuszczony do działania w sprawie w charakterze strony z dnia 2012-11-05.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie dostępu do akt postępowania karnego rodzica, który nie został dopuszczony do działania w sprawie w charakterze strony.
Przedmiotem zainteresowania Rzecznika Praw Obywatelskich jest problematyka dotycząca dostępu do akt postępowania karnego, na zasadzie art. 156 § 1 k.p.k., rodzica, który nie został dopuszczony do działania w sprawie w charakterze strony. Dostęp do akt postępowania karnego, oprócz stron, obrońców, pełnomocników, mają również przedstawiciele ustawowi (art. 156 § 1 k.p.k.). Zgodnie z art. 51 § 2 k.p.k. jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo, prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje. Tymczasem prokuratury i sądy odmawiają rodzicom nie dopuszczonym w sprawie w charakterze strony, dostępu do akt, mimo że w przekonaniu Rzecznika rodzic, który nie został dopuszczony do udziału w sprawie na zasadzie art. 51 § 2 k.p.k., nie traci charakteru "przedstawiciela ustawowego" zdefiniowanego w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Na skutek przedstawionej praktyki, rodzic małoletniego występującego w sprawie w charakterze pokrzywdzonego, w której to sprawie oskarżonym jest drugi z rodziców, nie ma żadnej wiedzy na temat tego postępowania, co narusza jego prawa, a ponadto stanowi nieuzasadnione różnicowanie rodziców w zakresie dostępu do informacji na temat sytuacji prawnej dziecka. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o przedstawienie stanowiska w sprawie.
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości (24.12.2012 r.) nie zgodził się z twierdzeniem przedstawionym w wystąpieniu Rzecznika, że czym innym są uprawnienia przedstawiciela ustawowego małoletniego pokrzywdzonego do wykonywania jego praw jako pokrzywdzonego w postępowaniu karym, a czym innym jest możliwość dostępu do akt sprawy karnej, w której osobą pokrzywdzoną jest osoba małoletnia pozostająca pod władzą rodzicielską. Przyjęcie takiego poglądu skutkowałoby przypisaniem rodzicowi małoletniego pokrzywdzonego podwójnej roli w procesie karnym, po pierwsze jako reprezentanta strony, a po drugie jako odrębnego podmiotu, którego uprawnienia są niezależne od praw strony, co wypaczałoby treść art. 51 § 2 k.p.k., który wyraźnie wiąże działania przedstawiciela ustawowego małoletniego z rolą procesową, jaką zajmuje on w postępowaniu karym. Zdaniem Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, nie można zgodzić się z twierdzeniem, że wskutek praktyki prokuratur i sądów, rodzic małoletniego występującego w sprawie w charakterze pokrzywdzonego, w której to sprawie oskarżonym jest drugi z rodziców, pozbawiony jest wiedzy na temat tego postępowania. Udostępnienie w takiej sytuacji akt postępowania byłoby niezgodne z obowiązującymi regulacjami prawymi i stanowiłoby przekroczenie uprawnień organu procesowego, mogące skutkować odpowiedzialnością karną. Wiedzę o biegu postępowania rodzic małoletniego pokrzywdzonego może pozyskać w toku postępowania przygotowawczego i postępowania sądowego na równi z innymi osobami, za zgodą prezesa sądu lub prowadzącego postępowanie przygotowawcze (art. 156 § 1 zd. 2 i art. 156 § 5 zd. 2 k.p.k.).