Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wniosek do Sądu Najwyższego w sprawie rozbieżności w orzecznictwie dotyczących dopuszczalności stosowania konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego do oceny skutków upływu terminu zawitego, o którym mowa w przepisie art. 568 par. 1 kodeksu cywilnego przewidującym czasowe ograniczenie realizacji uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne przy sprzedaży rzeczy.

Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi o podjęcie uchwały wyjaśniającej ujawniające się w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych rozbieżności w wykładni art. 5 i art. 568 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, zawierającej odpowiedź na pytanie: Czy jest dopuszczalne pominięcie skutków upływu terminu zawitego przewidzianego w art. 568 § 1 k.c. poprzez odwołanie się do konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego (art. 5 k.c.) ?

Zgodnie z art. 5 k.c. nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony takie działanie lub zaniechanie uprawnionego, które jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem danego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Zdaniem Rzecznika brak jest wystarczającego uzasadnienia normatywnego do stosowania art. 5 k.c. celem pominięcia skutków upływu terminu z art. 568 § 1 k.c. Rzecznik dostrzega argumenty, które przyświecają zapatrywaniom uznającym możliwość korygowania w sądowym procesie stosowania prawa skutków upływu terminów zawitych. W pewnych sytuacjach uwzględnienie skutków upływu terminu zawitego z art. 568 § 1 k.c. może budzić sprzeciw z punktu widzenia wymogów sprawiedliwościowych. Jednak wykładnia art. 5 k.c. przy uwzględnieniu potrzeb bezpieczeństwa obrotu jako istotnej wartości systemu prawa, nie pozwala na objęcie dyspozycją tegoż przepisu prawa sytuacji prawnej wytworzonej wskutek upływu terminu zawitego z art. 568 § 1 k.c. Jednoznaczne stanowisko Sądu Najwyższego może przyczynić się do urzeczywistnienia zasady pewności obrotu.