Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie opinii wydawanych przez rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne z dnia 2013-02-14.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie opinii wydawanych przez rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne.
Do Rzecznika Praw Obywatelskich kierowane są skargi na działalność rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych w kwestii stosowania rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 sierpnia 2001 r. w sprawie organizacji i zakresu działania rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych oraz upoważnienia ustawowego do wydania rozporządzenia takiej treści. W opinii skarżących upoważnienie do wydania rozporządzenia zawarte w art. 84 § 3 ustawy z 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich może dotyczyć jedynie spraw rozpatrywanych w trybie tej ustawy. Tymczasem powszechną praktyką jest powoływanie opinii rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych w sprawach rozwodowych, o ograniczenie czy pozbawienie władzy rodzicielskiej, a także w sprawach o kontakty. Wprawdzie podstawą do takiego działania może być § 14 omawianego rozporządzenia, który w punkcie 1 statuuje, że do zadań ośrodka należy przeprowadzanie badań psychologicznych, pedagogicznych lub lekarskich oraz wydawanie na ich podstawie opinii na zlecenie sądu lub prokuratora, jednak wątpliwe jest, by zamiarem prawodawcy było uregulowanie tym punktem badań innych niż dla celów postępowania w sprawach nieletnich. Ponadto nie do końca sprecyzowany jest status opinii rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych - czy jest to opinia łączna stałych biegłych w rozumieniu art. 283 k.p.c., czy też traktuje się ją jako opinię instytutu naukowego czy naukowo-badawczego w rozumieniu art. 290 k.p.c. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o poinformowanie o stanowisku zajętym w podniesionej kwestii oraz rozważenie zasadności podjęcia inicjatywy prawodawczej w postaci zmiany rozporządzenia bądź rozszerzenia upoważnienia ustawowego, sankcjonującego powszechną praktykę stosowaną w sądach powszechnych.
Minister Sprawiedliwości (06.03.2013 r.) poinformował, że za kierowaniem do rodzinnych ośrodków diagnostyczno - konsultacyjnych poza sprawami nieletnich także innych spraw rodzinnych przemawia wykładnia celowościowa przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie organizacji i zakresu działania rodzinnych ośrodków diagnostyczno - konsultacyjnych. W 2011 r. wydano ogółem ponad 24 tys. opinii, przy czym najwięcej opinii sporządzono w sprawach opiekuńczych, następnie w sprawach nieletnich, w sprawach o rozwód, o separację, a także w sprawach cywilnych i w sprawach karnych dorosłych. Biorąc jednak pod uwagę zastrzeżenia formułowane pod adresem funkcjonowania rodzinnych ośrodków diagnostyczno - konsultacyjnych, w tym co do sprzeczności zakresu uregulowań objętych rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie organizacji i zakresu działania rodzinnych ośrodków diagnostyczno - konsultacyjnych z upoważnieniem ustawowym wynikającym z ustawy o postępowania w sprawach nieletnich, w związku ze zmianą modelu nadzoru sprawowanego przez Ministra Sprawiedliwości nad podległymi mu jednostkami organizacyjnymi, planowane jest wprowadzenie regulacji dotyczącej rodzinnych ośrodków diagnostyczno - konsultacyjnych w ustawie - Prawo o ustroju sądów powszechnych. W tej sytuacji niezbędne będą również zmiany rozporządzenia, względnie wydanie aktu wykonawczego na podstawie nowego upoważnienia zawartego w ustawie ustrojowej. Rozwiązanie to pozwoli na całkowite usunięcie wątpliwości sygnalizowanych w wystąpieniu Rzecznika Praw Obywatelskich.