Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie wykroczenia polegającego na demonstracyjnym okazywaniu w miejscu publicznym lekceważenia Narodowi Polskiemu, Rzeczypospolitej Polskiej lub jej konstytucyjnym organom.

Zaskarżony przez Rzecznika Praw Obywatelskich przepis art. 49 § 1 Kodeksu wykroczeń penalizuje czyn polegający na demonstracyjnym okazywaniu w miejscu publicznym lekceważenia Narodowi Polskiemu, Rzeczypospolitej Polskiej lub jej konstytucyjnym organom. Rzecznik wyraża przekonanie, że w świetle standardów, jakie wyznaczają postanowienia Konstytucji RP, a także Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, ingerencja ustawodawcy w wolność słowa jest uzasadniona tylko wtedy, gdy jest to konieczne dla zapewnienia porządku publicznego i bezpieczeństwa państwa. Penalizacja powinna zatem obejmować jedynie wyjątkowo poważne zachowania. Zachowania znieważające, o wiele dolegliwsze w skutkach niż zachowania "lekceważące", zostały spenalizowane w Kodeksie karnym. Ograniczenie wolności słowa dokonane w zakwestionowanym przepisie Kodeksu wykroczeń, w ocenie Rzecznika nie spełnia testu proporcjonalności. Trybunał w Strasburgu wielokrotnie podkreślał, że ochronie podlegają nie tylko poglądy i informacje odbierane jako przychylne, nieszkodliwe lub neutralne, lecz także te, które obrażają, oburzają lub budzą niepokój państwa bądź jakiejkolwiek grupy społeczeństwa. Takie są bowiem wymagania pluralizmu, tolerancji i otwartości, bez których nie istnieje demokratyczne społeczeństwo. Podobne poglądy prezentują również polskie sądy. Ponadto przewidziana przez art. 49 Kodeksu wykroczeń kara aresztu, a więc kara pozbawienia wolności, za zachowania "lekceważące" jest sankcją nieproporcjonalną za popełnione wykroczenie, a przez to niedopuszczalną zarówno na gruncie Konwencji, jak i Konstytucji.