Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Prezesa Związku Banków Polskich w sprawie nieprawidłowości w postępowaniu banków realizujących zajęcia rachunków bankowych.

Analiza skarg napływających do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wskazuje, że zarówno podczas egzekucji administracyjnej jak i sądowej, banki dokonują blokady na wszystkich rachunkach bankowych zobowiązanego (dłużnika) do wysokości egzekwowanej kwoty, nawet jeżeli na jednym rachunku znajdują się wystarczające środki na pokrycie zobowiązania. Dodatkową uciążliwością jest fakt, iż zwolnienie blokady na wszystkich rachunkach bankowych nie następuje automatycznie po przekazaniu dochodzonej kwoty do organu egzekucyjnego, lecz trwa nawet do miesiąca. W konsekwencji, przez cały ten okres zobowiązany (dłużnik) pozbawiony jest możliwości korzystania z zablokowanych środków. Na podstawie obowiązujących przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, a także Kodeksu postępowania cywilnego, w sytuacji gdy nie został wskazany numer rachunku bankowego zajęcie obejmie wszystkie rachunki dłużnika prowadzone przez bank, do którego skierowano zajęcie. W przypadku jednak przedstawienia konkretnego numeru rachunku, zajęciu ulega jedynie wierzytelność z tego rachunku, natomiast inne rachunki są wolne od zajęcia. W demokratycznym państwie prawa nie może dochodzić do sytuacji, w których obywatelom blokuje się dostęp ponad dochodzoną kwotę w postępowaniu egzekucyjnym. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Prezes Związku Banków Polskich (17.02.2014 r.) przedstawił informację o praktyce banków przy dokonywaniu zajęć rachunków bankowych w toku egzekucji administracyjnej oraz sądowej. W sytuacji gdy stan środków na jednym z rachunków bankowych dłużnika/zobowiązanego pozwala na efektywną realizację zajęcia, banki zajmują środki tylko na tym rachunku do kwoty określonej w zawiadomieniu komornika. Ewentualne odstępstwa od wskazanego sposobu postępowania mają charakter przejściowy i krótkotrwały, bowiem wobec zasady wynikającej z art. 81 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zajęcie rachunku bankowego z mocy tego przepisu jest skuteczne wobec wszystkich rachunków zobowiązanego prowadzonych przez bank. W konsekwencji dokonane zajęcie wszystkich rachunków dłużnika jest weryfikowane przez bank w dniu zajęcia. W przypadku zajęcia wszystkich rachunków banki dążą do jak najszybszego usunięcia tego stanu i doprowadzenia do zapewnienia możliwości dysponowania przez klienta środkami ponad wysokość zajętej wierzytelności.
Środowisko bankowe sygnalizuje zagadnienia, których minimalizacja występowania mogłaby wpłynąć na polepszenie procesu obsługi zajęć egzekucyjnych. Pierwsza kwestią jest praktyka wysyłania zawiadomień o zajęciu do wszystkich banków, co może prowadzić do przejściowego uniemożliwienia korzystania ze środków pieniężnych w zwielokrotnionej wysokości aniżeli wynika to ze wskazanej w zawiadomieniu wysokości zajętej wierzytelności. Wobec braku elektronicznego systemu do realizacji zajęć egzekucyjnych (projekt zmian Kodeksu postępowania cywilnego znajduje się wciąż na etapie projektu rządowego), nie jest możliwe zarówno prawne, jak i praktyczne zweryfikowanie, czy zajęcie rachunków dłużnika w jednym tylko banku wystarczyłoby na zaspokojenie tytułu egzekucyjnego. Drugim obszarem, którego usprawnienie przyczyniłoby się do niezwłocznego uwalniania środków zgromadzonych na rachunkach bankowych klientów i zapewnienia utrzymania zajęcia rachunku przez banki jedynie przez okres niezbędny do realizacji celu postępowania egzekucyjnego, jest poprawa terminowości wysyłania do banków przez organy egzekucyjne informacji o uchyleniu zajęć egzekucyjnych. Niestety w praktyce proces przekazywania informacji przez organy egzekucyjne doznaje pewnych opóźnień, bądź też do banków nie wpływa w ogóle informacja o uchyleniu zajęcia/zaspokojeniu wierzyciela. Kolejną kwestią mającą wpływ na dokonywanie zajęć rachunków bankowych w niezbędnym i adekwatnym zakresie jest problematyka jak najprecyzyjniejszego oznaczania dłużnika. Jak podnosi się w orzecznictwie, za wystarczające przyjmuje się oznaczenie dłużnika poprzez podanie danych zawartych w tytule wykonawczym, czyli w przypadku dłużnika będącego osobą fizyczną – jego imienia i nazwiska. Banki otrzymując zawiadomienie o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego powinny tym samym dokonać zajęcia środków na rachunkach bankowych dłużników o tożsamych danych osobowych. Zaistnienie takiej sytuacji może nieść za sobą daleko idące skutki względem klientów. Wyższy stopień szczegółowości identyfikacji dłużników w przekazywanych bankom zawiadomieniach o zajęciach przyczyniłby się do dokonywania zajęć rachunków bankowych klientom, których egzekucja w istocie dotyczy. Prezes Związku Banków Polskich dodał, że zagadnienie dotyczące zwłaszcza interpretacji art. 81 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji będzie przedmiotem rozmów prowadzonych przez Związek Banków Polskich z Departamentem Administracji Podatkowej Ministerstwa Finansów.