Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie braku wystarczającej regulacji prawnej zapewniającej należytą ochronę konsumentów na rynku usług bankowych i ubezpieczeniowych w ramach bancassurance.

Analiza wpływających do Rzecznika skarg, a także opracowania Rzecznika Ubezpieczonych i Komisji Nadzoru Finansowego z 2012 roku wskazują, że obowiązujące przepisy są niedostosowane do dynamicznie rozwijających się usług bancassurance, zaś przyjmowane rekomendacje Komisji Nadzoru Finansowego i zasady dobrych praktyk nie spełniają konstytucyjnego wymogu ochrony konsumentów przez władze publiczne. Konieczne jest niezwłoczne i kompleksowe uregulowanie w aktach powszechnie obowiązujących zasady ochrony słabszego uczestnika rynku finansowego w ramach bancassurance, tym bardziej, że skutki finansowania tej instytucji dotykają wielu obywateli obciążonych kredytami czy pożyczkami konsumenckimi oraz kredytami hipotecznymi. Problemy opisane w wystąpieniu dotyczą umów grupowego ubezpieczenia zawieranych przez banki z zakładami ubezpieczeniowymi na rzecz konsumentów (pożyczkobiorców czy kredytobiorców). W ocenie Rzecznika za naruszającą standardy konstytucyjne należy uznać sytuację, w której to bank decyduje o skorzystaniu z umowy ubezpieczenia w razie zaistnienia wypadku przewidzianego w umowie ubezpieczenia, podczas gdy składki ubezpieczenia finansowane są przez osoby ubezpieczone. Kolejnym zarzutem jest brak należytej realizacji przez banki obowiązków informacyjnych wobec ubezpieczonych. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się o zajęcie stanowiska w sprawie i rozważenie potrzeby podjęcia odpowiednich działań legislacyjnych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Sprawiedliwości (24.02.2014 r.) wyjaśnił, że w praktyce zawieranie umów ubezpieczenia przez banki na rzecz ich klientów (tzw. bancassurance) opiera się na konstrukcji umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek unormowanej w art. 808 Kodeksu cywilnego. W sytuacji, gdy jednym z uczestników stosunku ubezpieczeniowego jest konsument, mają do niego w pełni zastosowanie ogólne instrumenty ochrony konsumentów, jako słabszych uczestników obrotu gospodarczego. Instrumentami tymi są np. ogólne przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych czy o wzorcach umownych. Zawarte w Kodeksie cywilnym regulacje dotyczące klauzul niedozwolonych będą miały w szczególności zastosowanie do przypadków, kiedy konsument, jako ubezpieczony, nie jest stroną stosunku prawnego ubezpieczenia. Będzie to miało znaczenie zwłaszcza w sytuacji ubezpieczeń grupowych, w których sam ubezpieczający zwykle nie podlega ochronie przed niedozwolonymi postanowieniami umownymi. W przypadku podejmowania przez ubezpieczycieli działań mających znamiona nieuczciwych praktyk rynkowych w stosunku do konsumentów, Rzecznik Ubezpieczonych może skierować do sądu powództwo żądając od przedsiębiorcy zaniechania niedozwolonej praktyki, złożenia odpowiedniego oświadczenia lub zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny.
Wydaje się, że problem nieprawidłowości skutkujących naruszeniem interesów ubezpieczonych leży nie tylko w niedoskonałości cywilistycznej regulacji prawnej, ile w wykorzystywaniu czy wręcz nadużywaniu narzędzi cywilistycznych przez banki i zakłady ubezpieczeń. W opinii Ministerstwa Sprawiedliwości, przy uwzględnieniu istniejących instytucji prawnych z zakresu prawa cywilnego oraz władczych kompetencji instytucji nadzoru nad rynkiem ubezpieczeniowym (Komisja Nadzoru Finansowego, UOKiK) nie zachodzi potrzeba przyspieszonej ingerencji ustawodawcy, mającej na celu zmianę przepisów Kodeksu cywilnego w aspekcie zapewnienia dalszej ochrony konsumentów w ramach umów ubezpieczenia tzw. bancassurance. Niemniej jednak rozważenia wymaga wprowadzenie do norm materialnego prawa cywilnego przepisów, które mogłyby przyczynić się do zmniejszenia ryzyka stosowania nieuczciwych praktyk ze strony przedsiębiorców przy zawieraniu umów ubezpieczenia na cudzy rachunek. Kwestia wprowadzenia do prawa cywilnego norm regulujących wzajemne stosunki pomiędzy ubezpieczającym a ubezpieczonym jest przedmiotem zainteresowania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, która aktualnie prowadzi zaawansowane prace nad opracowaniem nowego Kodeksu cywilnego.